Kërcënimi i Serbisë ndaj sigurisë në Ballkan kërkon përgjigje të koordinuar
Fqinjët e Serbisë në Ballkan, Bashkimi Evropian dhe NATO duhet të pranojnë se Aleksandër Vuçiç është një kërcënim në rritje për paqen në rajon dhe duhet të krijojnë një front të bashkuar për ta ndalur atë.
Muaji i kaluar shënon një moment vendimtar për sigurinë dhe stabilitetin e Ballkanit Perëndimor.
Ai filloi me krizën në Mal të Zi dhe përfundoi me shpërthimin më të rëndësishëm të tensioneve midis Beogradit dhe Prishtinës në gati dy dekada; gjatë gjithë kohës, ka pasur zhurmë në rritje të entuziazmit separatist nga autoritetet nacionaliste serbe në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Ka vetëm një katalizator nxitës për secilën prej këtyre ngjarjeve: regjimi i presidentit serb Aleksandër Vuçiç dhe pretendimet e tij të qarta irredentiste ndaj pothuajse çdo shteti fqinj me Serbinë. Ose atë që ministri i brendshëm Aleksandar Vulin e quan “detyrë breznore” për krijimin e “Botës Serbe” – bashkimin politik, institucional dhe territorial të të gjithë serbëve etnikë në Ballkanin Perëndimor.
Gjatë sundimit të Sllobodan Millosheviçit kjo kishte një tjetër emër: “Serbia e Madhe”.
Kanë ndodhur shumë gjëra gjatë javëve të fundit që makinacionet e Beogradit të hidhen poshtë si retorikë e thjeshtë. Skenat e tankeve dhe avionëve përgjatë kufirit Serbi-Kosovë nuk janë thjesht teatër. Ky është realiteti i Ballkanit Perëndimor pas BE-së, në të cilin, siç e kanë paralajmëruar shumë prej kohësh, dinamika mbizotëruese politike do të jetë, dhe tani është, ri-pohimi i ambicieve politike revanshiste nga elitat e pabindura vendore.
Është shkruar në lidhje me rënien e qeverisjes demokratike dhe lirive të mediave në Serbi që kur Vuçiç mori drejtimin e vendit. Lidhjet intime të Beogradit me Rusinë dhe Kinën janë vendosur përfundimisht, po ashtu edhe fushata e armatosjes tashmë shumëvjeçare e qeverisë dhe, mbi të gjitha, politika e saj e jashtme gjithnjë e më militante dhe ekspansioniste e rrënjosur në narrativat revizioniste të shpërbërjes së Jugosllavisë.
Ajo që mbetet e paqartë është se çfarë mund të bëhet në lidhje me këtë.
Deklaratë e përbashkët që denoncon synimet irredentiste të Serbisë
Ngjarjet e javës së kaluar e bëjnë të qartë se nuk ka më kohë për të ngurruar. Duhet të ndërmerret një përgjigje e qartë dhe e unifikuar për të ruajtur paqen dhe sigurinë e Ballkanit Perëndimor përballë agresionit të ripërtërirë nga autoritetet në Beograd. Dhe kjo përgjigje duhet të jetë rajonale dhe ndërkombëtare.
Këtu janë disa ide konkrete, të zbatueshme për këtë qëllim.
Qeveritë e Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut duhet të tërhiqen menjëherë nga nisma “Ballkani i Hapur”, duke cituar në mënyrë specifike provokimet e fundit të Beogradit si dëshmi të mjaftueshme të qëllimit të keq nga ana e Serbisë, dhe si dëshmi të paaftësisë së asaj qeverie për t’u angazhuar për zgjidhjen paqësore të problemeve të rajonit ose promovimin e tregtisë dhe integrimit rajonal.
Kjo duhet të përkojë me fillimin e një samiti shumëpalësh midis përfaqësuesve politikë përkatës nga Kosova, Shqipëria, Mali i Zi, Kroacia dhe Maqedonia e Veriut. Duhet të bëhen përpjekje për të siguruar që në këtë gjë të përfshihet edhe një delegacion nga Bosnja, pavarësisht faktit që Sarajave nuk e njeh Kosovën dhe refuzimit të autoriteteve në entitetin e Republikës Srpska për ta lejuar këtë.
Samiti duhet të prodhojë një deklaratë të përbashkët që do të identifikojë qartë Serbinë e Vuçiçit si arkitekten kryesore të pothuajse të gjitha mosmarrëveshjeve kryesore ndër-shtetërore në rajon.
Nënshkruesit gjithashtu duhet të angazhohen që të kundërshtojnë bashkërisht çdo ndërhyrje të mëtejshme serbe në çështjet e politikave përkatëse që janë palë në marrëveshje dhe t’i bëjnë thirrje BE-së dhe NATO-s që gjithashtu të angazhohen në këto përpjekje. Në fakt, ata duhet të bashkojnë burimet e tyre diplomatike dhe politike dhe të paraqesin një front të bashkuar kundër regjimit të Vuçiçit.
Së fundi, nënshkruesit duhet të riafirmojnë kolektivisht parimet e sovranitetit dhe integritetit territorial të njëri -tjetrit dhe të refuzojnë çdo formë ndërhyrjeje në politikën e brendshme të njëri-tjetrit, përfshirë në formën e veprimit “në emër” ose “duke mbrojtur” të afërmit etnikë në shtetet fqinje.
Kjo formë solidaritet fisnor duhet të refuzohet dhe të zëvendësohet me një angazhim të qartë ndaj sovranitetit dhe integritetit territorial të secilit shtet palë në deklaratë.
Kjo dispozitë mund të mos pranohet nga disa kryeqytete rajonale, përfshirë Zagrebin, i cili ka të ngjarë të refuzojë nënshkrimin e paktit ose pjesëmarrjen për shkak të lejes që liderët kroatë i japin vetes për të ndërhyrë në punët e brendshme të Bosnjës.
Megjithatë, ky parim është themelor për të refuzuar politikën e revanshizmit dhe irredentizmit nacionalist dhe duhet të jetë themeli për një rend të ri rajonal.
Nëse një samit zyrtar ndërqeveritar rezulton i pamundur të miratohet politikisht – për shkak të bllokadës nacionaliste serbe të institucioneve shtetërore në Bosnjë ose qeverisë së ndarë në Mal të Zi – atëherë i njëjti takim duhet të riformatohet si një samit ndërpartiak me të gjithë parlamentarët kryesorë nga rajoni që marrin pjesë në të. Ndikimi i një deklarate të përbashkët nga një konferencë e tillë do të ishte ende domethënës.
Një parandalues i besueshëm
Në nivel ndërkombëtar, është e domosdoshme që liderët e NATO-s të pranojnë se Serbia nuk është një kërcënim bosh. Ajo nuk i ka ndërmarrë të gjitha këto përpjekje deri më sot, sepse Vuçiç thjesht synon të bëjë pafundësisht foto me forcat e tij të armatosura. Beogradi ka një axhendë irredentiste të përcaktuar qartë dhe do të veprojë sipas saj kur të mendojë se kushtet janë të përshtatshme.
NATO duhet të garantojë që kushtet për një projekt të tillë të mos jenë kurrë të përshtatshme.
Si e tillë, përpjekjet për të përfshirë Bosnjën në NATO duhet të vazhdojnë, dhe prania e KFOR-it në Kosovë duhet të mbështetet më tej së bashku me misionin e EUFOR-it në Bosnjë.
Gjithashtu, Forcat e Armatosura të Bosnjës, si dhe Forca e Sigurisë së Kosovës, duhet të pajisen me kapacitete të besueshme parandaluese, me fokus në sistemet mbrojtëse anti-tank dhe anti-ajrore të cilat mund të kundërshtojnë progreset e dukshme të Serbisë në aspektin e armatimeve dhe epërsisë ajror. Qëllimi nuk është të përfshihen në një garë armësh, por t’i bëhet e qartë Beogradit se nuk do të lejohet të përdorë forcën për të krijuar fakte të reja në terren.
Në fakt, Perëndimi, nëse aspiron paqen dhe sigurinë e vërtetë në rajon, duhet të pranojë se kërcënimi që Serbia përfaqëson për politikat e cenueshme në rajon, siç është Kosova, është i ngjashëm me kërcënimin që Kina paraqet ndaj Tajvanit. Dhe, njësoj si me politikën amerikane ndaj Tajvanit, çelësi për paqen do të jetë një parandalues i besueshëm në çdo vend ku ka të ngjarë të shfaqet irredentizmi serb.
Vuçiçi po vepron për të trazuar paqen e rajonit. Vetëm një qëndrim i unifikuar rajonal dhe ndërkombëtar mund ta ndalojë atë.
Opinionet e shprehura janë vetëm ato të autorit dhe jo domosdoshmërish pasqyrojnë pikëpamjet e BIRN.
