Intervistë me Mark Galeotti - VIDEO

Mark Galeotti, historiani dhe eksperti i njohur ndërkombëtar i Rusisë ka shkruar libra të vlefshëm lidhur me Putinin, lidhur me gangsterizmin në Rusi dhe në ish shtetet Sovjetike, autor i librit “Armëtizimi i gjithçkafit” (Weaponsiation of Everything), i librit “Historia e shkurtë e Rusisë” dhe studimi i tij i luftërave të Rusisë, prej Çeçenisë deri në Ukrainë, është libër që do të botohet në Nëntor 2022.

Galeoti shkruan për gazetat britaneze The Times dhe Sunday Times si dhe në revistën Spectator. Podkasti i tij i njohur “Nën hijen e Moskvës” gropon thellë dhe analizon në mënyrë forensike dinamikën e elitës politike ruse.

Galeotti e vizitoi Prishtinën gjatë mbledhjes sparlamentare të NATO-së, seminarit të 102-të Rose-Roth, i cili është forum i diskutimit të çështjeve politike dhe të sigurisë në Evropën qendrore dhe lindore mes ekspertëve që mbahet 2 herë në vit, e gjatë së cilës Kosova ishte nikoqir sivjet. Galeotti foli për implikimet e luftës së Ukrainës për Ballkanin Përendimor dhe e dha këtë intervistë për Kallxo.com.

Galeoti foli për atë se çka mund të mësojë Kosova nga Ukraina lidhur me thyerjen e mirësjelljes diplomatike për të avancaur pozicionin e shtetit të vet, se si Serbia mund t’i bie pishman që blen armë nga Rusia sepse së shpejti Rusia s’do ketë pjesë rezervë për veti e leremë për ata që i ka shitur armë dhe çështje tjera. Intervista e plotë më poshtë.

 

Jeta: Zoti Galeoti, mirë se erdhët në KallxoPërnime.

Galeoti: Jam shumë i lumtur që jam këtu.

Jeta: Ju ndëgjova derisa ishit këtu në konferencën (e anëtarëve të parlamentit të NATO-s që u mbajt në Kosovë) ku morët pjesë në panelin rreth implikimeve gjeopolitike të luftës në mes të Rusisë dhe Ukrainës në rajonin e Ballkanit Perëndimor bahskë me ministren e Punëve të Jashtme dhe kryesuesin e Komisionit Parlamentar për Politike të Jashtme. Pra, cila ishin konkludimet e këtij diskutimi, cilat janë implikimet për Ballkanik Perëndimor nga lufta në Ukrainë?

Galeoti: Mendoj që ne duhet të tërheqim vëmendjen për nivelin në të cilën Ballkani Perëndimor shihet nga Rusia si një vegël potenciale e konfliktit të saj me Perëndimin, me Evropën, me NATO-n e kështu me radhë. Prandaj, shumë nga problemet e pazgjidhura të këtij rajoni janë probleme të cilat Rusia mund t’i shfrytëzojë dhe me siguri që do t’i shfrytëzojë, dhe mendoj që kjo është një nga çështjet kryesore për të cilën për kaq kohë të gjatë, Evropa dhe veçanërisht Bashkimi Evropian, por edhe NATO, kanë qenë disi të vetëkënaqur kur është bërë fjalë për këtë rajon, përmes dhënies së premtimeve të ndryshimeve por duke mos i mbështetur këto premtime me vepra konkrete. Prandaj, mendoj që kjo situatë ka krijuar hapësirë të cilën Rusët me siguri që do të mundohen ta shfrytëzojnë. 

Jeta: E nëse do t’ju kërkonim që të na jepnit tre tituj të shpejtë për të përshkruar gjendjen aktuale ne Ballkan, ashtu siç e kishit bërë në shkrimin tuaj në the Spectator të cilin e emëruat “Doktrina Gerasimoviane” (Gerasimov Doctrine), ku Gerasimov është shefi aktual i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Ruse dhe ideologjia e tij prapa armatimit të të gjitha sferave jo ushtarake të jetës kundër armikut. Cilët do të thoshit se janë kryetitujt që përshkruajnë Ballkanin? 

Galeoti: Pikë së pari, (e kam thënë, edhe po e përsëris këtu) nuk ekziston diçka që quhet “doktrina gerasimoviane”, dhe unë kam kaluar vite të tëra duke u munduar të bind njerëzit që vetë ata e kanë krijuar paqëllimshëm këtë doktrinë. Jam pak hezitues që ta them këtë, por nëse do të hartoja tre kryetituj të shpejtë, do të ishte që (e para) Ballkani Perëndimor është injoruar në masë shokuese për një kohë shumë të gjatë, së dyti ajo që mund të quhet doktrina stabilokrate ka dështuar. (Stabilokracia) është definimi që edhe pse asnjëherë nuk është pranuar zyrtarisht në qarqet në Bruksel, ajo sihte strategjia që është aplikauar që neve nuk na ka interesuar demokracia në këtë rajon përderisa kemi një stabilitet, dhe mendoj që kjo është një katastrofë në vete. Së treti, pika që sapo e përmenda, që Ballkani Perëndimor rrezikon të shndërrohet në një front të ri të luftës në Ukrainë. 

Jeta: Këto tri pika që i  keni përmendur në një punim që e keni botuar në 2018 në Këshillin Evropian për Punë të Jashtme. Aty në fakt keni paralajmëruar që Ballkani Perëndimor do të përballet me ardhjen e një stuhie ruse. Nëse këtë e keni parashikuar në 2018, e tash që jemi në vitin 2022, a mendoni që parashikimi juaj i para 4 vjetëve u kthye në realitet?

Galeoti: Përgjigja më e sinqertë që mund të jap është që po, kjo po ndodh në realitet. Shikoni, në momentin që Putin e pushtoi Ukrainën, ai me të vërtetë kishte menduar që pushtimi do të ishte i lehtë dhe i shpejt dhe që gjithçka do të përfundonte brenda dy javësh. Natyrisht doli që ai e kishte keqkuptuar jashtëzakonisht shumë gjendjen në terren. Në fillim, trupat ruse ishin në një krizë të vërtetë dhe nuk dinin si të reagojnë e në anën tjetër ukrainasit çdo herë e më shumë po u kundërviheshin dhe kjo po vazhdon ende. Tash, problemi ynë është që po vjen dimri, dhe tani kur Putini po i vërshon fushëbetejat me rezervistë e rekrutë të rinj, ai po shpreson që do të arrijë ta mbajë frontin dhe të ndalojë avancimin e trupave ukrainase. Dimri, moti i ftohtë, do të vështirësojë operacionet ofensive në terren edhe më shumë. Dhe kjo është pika ku unë mendoj që rusët do të kenë mundësi të marrin frymë, të mendojnë që tani i kanë stabilizuar vijat e frontit në Ukrainë dhe të mendojnë se në cilat pozicione tjera mund të shkaktojnë probleme. Nëse shihet pozicioni i tyre i vazhdueshëm, jo vetëm në Serbi por edhe në Republika Srpska në Bosnje e deri në një farë mase edhe në Maqedoni të Veriut në bashkëpunim me Kinën, është e qartë që ka shumë asete ruse në këto vende e që mund të lëshohen jo ndoshta me ndonjë synim shumë specifik në mendje, por thjesht me qëllimin për të shkaktuar probleme.

Jeta: Sot po thoni që vetëm për shkakun që nuk ka fokus tani për shkak që Rusia është e çorientuar apo nuk ka qëllime drejt Ballkanit Perëndimor ngase aktualisht është e nxënë duke e humbur luftën në Ukrainë, nëse mund të themi kështu, ne nuk duhet të jemi shumë komod, ne duhet të jemisyhapur dhe ju prisni që lufta të zgjasë shumë më shumë se sa fundi i parashikuar i saj?

Galeoti: Nga ai pikëvështrim, ata e shohin vullnetin e Evropës Perëndimore për ta përkrahur Ukrainën si pikën e dobët në këtë zinxhir, sepse le të përballemi me realitetin këtu. Nëse (Përendimi) nuk do të furnizonte (Ukrainën) me armë, nëse nuk do ta mbanin ekonominë gjallë përmes fondeve konstante, atëherë do të ishte shumë më e vështirë për ukrainasit që të vazhdojnë rezistencën. Prandaj, nga pikëvështrimi i Moskës, ajo duhet të shpërqëndrojë dhe të demoralizojë Evropën, ajo dëshiron ta shqetësojë Evropën me shume vatra të zjarrit që përhapen në vendet e saj fqinje.

Jeta: Demoralizimi i Evropës, pra do të thotë që nëse (Rusia) nuk e fiton luftën me Ukrainën, atëherë, a mund të shohim efektet e këtij (idhnimi) në Ballkanin Perëndimor, dhe a shihni përgjigje nukleare (nga rusia) apo shihni intervenime horizontale në pjesë të tjera të botës, dhe si do të mund të dukej ky intervenim për rajonin tonë?

Galeoti: Mendoj që edhe pse nuk duhet t’i marrim kërcënimet bërthamore seriozisht, duke qenë se Putin i përmend ato vazhdimisht, unë mendoj që jemi larg një shqetësimi real, ngase mendoj që edhe nga pikëvështrimi i tij ky është opsioni i tij më fundit dhe një lloj opsioni apokaliptik. Por, mu për këtë, mendoj që ai do t’i shqyrtojë mënyrat e të tjera për të eskaluar situatën, e disa nga to do të ndodhin brenda Evropës, përmes sulmeve kibernetike e kështu me radhë, por këto do të ndodhin edhe në vende tjera të rëndësishme (jashtë Evropës). Për shembull, kemi parë disa përpjekje për të destabilizuar disa vende në Afrikë të Veriut, për të krijuar pozicione të reja atje por edhe për të inkurajuar një valë të re migrantësh që do të shkonin drejt Evropës Jugore, sepse këto do të shqetësonin shumë Spanjën, Italinë e Greqinë. Ngjashëm, ka gjasa për të krijuar probleme reale në Ballkanin Perëndimor, e që do të mund të përfshinin akterë të ndryshëm, ku secili do ta luante rolin e vet, për shembull rol (të caktuar do të luante) Kisha Ortodokse Ruse, si një instrument i projektimit të fuqisë ruse, e që do të mund krijojë probleme dhe të inkurajojë qëndrime më nacionaliste dhe më agresive. Mirëpo, ky, në një farë mënyre, është tashmë skenar i njohur. Mes tjerash, ne do të shohim edhe aktivizimin e interesave biznesore ruse në mënyrë shumë më direkte për shkak të përkrahjes së palëve që nuk janë domosdoshmërisht pro-ruse por që thjesht janë palë që e përçajnë (shoqërinë), dhe këtë e kemi parë edhe në vende të tjera. Qëllimi i rusëve nuk është që të arrijnë pushtimin e plotë, nuk mendoj që kanë qëllim të krijojnë territore perandorake në Ballkanin Perëndimor, por mendoj që është pikërisht e kundërta, dhe qëllimi është që të krijohet sa më shumë kaos e përçarje, dhe nëse kjo do të mund të arrihej përmes përkrahjes së partive ekstremiste (djathtiste, konzervative) por që nuk janë aspak pro-ruse. Kjo pra është është shumë e preferueshme për ta, pra mexi presin të përkrahin edhe palë të tilla. 

Jeta: Në panel që ishit sot ju folët për një skenar që është më i njohur për Kosovën, folët për”grupet (e dhunshme) autonome që ndërmarrin veprime duke menduar se ato mund t’i pëlqejnë Kremlinit dhe pastaj mund të kërkojnë përkrahjen apo miratimin e Rusisë”. A mund ta elaboroni pak më shumë këtë skenar që e përshkruat?

Galeoti: Po, shpesh krijohet një përshtypje që Rusia e Putini funksionojnë si një perandori e bizneseve kriminale, ku një njeri, pra bosi i klanit, udhëheq me gjithçka, por ky nuk është realiteti. Putin është një autokrat shumë dembel, ai dëshiron vetëm të vendosë objektiva të përgjithshme dhe pastaj pret që vartësit e tij të sillen e pshtillen e të vijnë me ide se si të realizojnë ato objektiva, apo të bëjnë veprime që mund t’ia shesin shefit të tyre dhe ai t’i fal atyre një buzëqeshje. Duhet të jemi të sinqertë dhe ta pranojmë që në Rusi valuta e vërtetë nuk është rubla por është ndikimi politik. Dhe nëse dikush ka  ndikim politik, atëherë individët mund të bëhen të pasur, të fuqishëm e kështu me radhë.

Jeta: Dhe ky model i ndikimit politik dhe biznesor, pra të ndërlidhur me njëri-tjetrin, ky model i udhëheqjes vlen edhe për disa nga liderët e Ballkanit. Do të doja të dëgjoj më shumë nga ana juaj për këtë stabilokracinë që e përmendët, sepse thatë që kjo është nga tri gjërat që do ti shoh Rusia dhe të marrë brum nga to, çka është më saktësisht stabilokracia?

Galeoti: Stabilokracia është ky nocion që nuk është pranuar asnjëherë formalisht, por që ka qenë shumë i fuqishëm në Bruksel dhe ka kuptimin kësisoj, dhe po e shpjegoj sipas pikëpamjeve të tyre dhe jo mendimeve të mia. Ballkani Perëndimor është një problem real, ne nuk kemi zgjidhje të thjesht për të, nuk duam të shpenzojmë shumë resurse e përpjekje për ta zgjidhur, prandaj ne do të përkrahim regjimet që do të mbajnë situatën stabile, që do të shtiren si demokratë dhe ne do të shtiremi që po u besojmë, por ne të gjithë e dimë se çka po ndodh në realitet, por me rëndësi, ne do të kemi stabilitet dhe kështu nuk duhet të shqetësohemi për Ballkanin Perëndimor. Dhe ky ka qenë një gabim katastrofal, ngase ka inkurajuar këto regjime anti-demokratike dhe gjysmë kriminale që të fuqizohen, dhe përderisa ata do të shkonin në Bruksel, të mbanin disa fjalime të këndshme, atëherë të gjithë do të mbeteshin të kënaqur. 

Jeta: A po mendoni që (ky mentalitet) nuk po vazhdon edhe tani? 

Galeoti: Mendoj që tani sapo ka filluar të kuptohet që kjo nuk është një zgjidhje afatgjate, por vetëm sa jau zgjat jetën problemeve tutje, por kur të vijë puna te siguria e Evropës Perëndimore, ajo do të garantohet më së miri nga një Ballkan Perëndimor me prosperitet, stabil dhe mirë i integruar.

Jeta: Stabil? Po, qe për shembull Vuçiqi është stabil!

Galeoti: Po, por nuk është tamam stabil. Këto regjime autoritare mund të mbajnë frontin për një kohë, por përfundojnë vetëm duke krijuar presione të reja, prandaj në një moment të caktuar do të ketë përplasje për pushtetin e kështu me radhë, dhe kështu nuk do të ketë kontrollë institucionale. Dhe, le ta pranojmë që këto janë qeveri të legjitimuara dhe të institucionalizuara, por nuk janë stabile kur shiqohetn në aspekt afatgjatë. Pra kjo është e vështirë, dhe nëse vahdon për një kohë shumë të gjatë, atëherë njerëzit thjesht e injorojnë. 

Jeta: Por në shumë mënyra, ai është pika e fokusit në Serbi, dhe një lloj piuni i Rusisë në Ballkan, e shumica e fqinjëve të Serbisë mendojnë që Serbia është problemi, e në anën tjetër, për dikë si ju që shpjegon gjërat duke e analizuar historinë se prej nga arrijnë njerëzit të jetnë këta që janë sot, ju keni shkruar për trajektoren e Putinit se si ai hyri në botën politike si një oficer i KGB-së e pastaj u ngrit nëpër pozita. Në këtë frymë, për shumicën e shikuesve tanë, Vuçiqi është ish-ministri i Informacionit i regjimit të Millosheviqit, e sot ai po e udhëheq Serbinë. E nga ai, Evropa pret që jetë njeriu i paqes që do ta nënshkruajë marrëveshjen me Kosovën, e kosovarët vazhdimisht po i thonë Evropës që ata nuk e njohin mirë këtë njeri, ne e njohim historinë e tij më mirë (kuptohet!). Ju e përmendet që Evropa po e mbyll njërin sy dhe thjesht thotë, po merremi me këta që kanë qëlluar, por si të ecim ne tutje me një person që gjithmonë do të jetë i prirë që të mos e pranojë pavarësinë e Kosovës, sepse kështu thotë historia e tij (dhe mentaliteti prej nga vjen). Cila është këshilla juaj për evropianët?

Galeoti: Mendoj që së pari ka dallim të madh mes asaj çfarë njerëzit thonë dhe pastaj si veprojnë. Dhe kjo ka qenë një nga pikat kryesore, e Vuçiqi ka ditur ta luajë lojën e Brukselit shumë mirë gjatë kohës kur po luhej loja e Ballkanit Perëndimor. Së dyti, është fakt që Vuçiqi është një njeri pragmatik që i shërben vetes, dhe në këtë moment atij po i konvenon shumë që ta luajë këtë lojë të balancit në mes të Rusisë dhe të Bashkimit Evropian. Ai i thotë Bashkimit Evropian që nëse më bëni shumë presion, unë kam ende miq me të cilët mund të merrem vesh, e në anën tjetër ai u thotë rusëve që ju dua shumë, por unë kam nevojë për paratë e Bashkimit Evropian. Pra, ai e luan këtë lojë, por edhe Brukseli e ka lejuar Vuçiqin që të luajë kështu. Mirëpo, vjen një pikë në kohë kur Bashkimi Evropian do të duhet t’i përkushtohet shumë më seriozisht këti rajoni dhe të thotë që ne do të zbatojmë premtimet tona të shumta, mirëpo, ka një çmim që duhet paguar. Mund të jetë e pamundur që të arrihet marrëveshje me llojin e njerëzve si Vuçiqi, por poenta është që në këtë pikë, shumica e serbëve e kuptojnë që e ardhmja e tyre është me Evropën Perëndimore, qoftë kjo edhe si rezultat praktik i përfitimit të parave. E nëse është e qartë që Vuçiqi është figura ka mbetur në mes atyre qytetarëve dhe kësaj të ardhmeje, atëherë ky do të shndërrohet në një problem politik.

Jeta: Do të doja të ishte kështu siq po thuani ju mirëpo matjet e opinionit në Serbi tregojnë që 70% e qytetarëve atje kanë mendime pozitive për Putinin dhe pajtohen me këtë strategjinë pro-ruse të Serbisë. Çfarë mendoni ju për këtë, sepse këto shifra u prezantuan sot nga Sonja Biserko, që ishte në panel bashkë me ju. Këto janë statistika të besueshme, dhe nga lufta (në Ukrainë), shumica e qytetarëve të Serbisë duket që e mbështesin strategjinë e Putinit.

Galeoti: Po, kjo është absolutisht e vërtetë, sepse për momentin nuk ka ndonjë penalizim apo çmim që duhet paguar për këtë, ngjashëm do të ishte nëse do të bëhej matja e opinionit publik në fillim të luftës së Rusisë në Ukrainë, kur kishte një përkrahje gati të plotë për luftën. Mirëpo, njerëzit po përkrahnin luftën që po shihnin në televizionin e tyre, që paraqitej si “luftë e limituar për të parandaluar ndaluar Ukrainën fashiste që të kryejë krime kundër qytetarëve që flasin gjuhën ruse”. E kur të shihet nga ai pikëvështrim, është e kuptueshme pse )përkrahet pushtimi i Ukrainës) sepse ky perceptim bazohej në atë perspektivë.  

Jeta: Ju keni të drejtë kur po thoni që nuk ka ndonjë çmim që po paguhet sepse në realitet nuk ka asnjë kosto që Serbia po paguan. Shumica e fondeve të saj, siç e keni shkruar edhe ju në artikujt tuaj, po vijnë në Serbi, pikërisht nga Evropa, nga vendet si Gjermania, Franca, pra shumë më shume para vijnë nga Evropa, miliarda euro më shumë hyjnë në Serbi nga vendet evropiane se sa nga Rusia. Serbët nuk mendojnë kështu, sepse atyre nuk u duhet të rreshtohen në njërën anë, sepse ata po marrin fondet nga Evropa, e ndjenjat e tyre po qëndrojnë aty ku kanë qenë historikisht, në anën e Rusisë pra. Megjithatë, kur ju po thoni që duhet pasur një çmim që duhet paguar, a po sugjeroni që të shkurtohen fondet që (Përendimi) i jep Serbisë? Apo cilat janë veprimet konkrete që ju mendoni që do duhej marrë nëse qëndrimi vazhdon të jetë që Serbia të marrë sa më shumë fonde (Përendimore) që jetë e mundur e në anën tjetër ndjenjat e tyre mbesin aty ku janë?

Galeoti: Duhet të aplikohet një dashuri e kushtëzuar/e vrazhdë këtu, pra, duhet thënë Serbisë qartazi që nëse dëshironi që ne të vazhdojmë t’ju përkrahim, atëherë këto janë pikat konkrete që ne presim që ju t’i zbatoni dhe mendoj që deri më tani, kjo qasje më e vrazhdë nuk ka ekzistuar. Mendoj në fakt ajo dashuria potenciale që mund të vijë mund të jetë edhe më e madhe, sepse mendoj që mund të ketë kanale më të shpejta të bashkimit të Ballkanit Perëndimor me Evropën, por kjo nuk duhet të ndodhë pa paguar një çmim, pra nuk mund të jetë një çek i zbrazët, sepse për momentin në një mënyrë, askush nuk beson që Serbia do të bëhet anëtare e Bashkimit Evropian ndonjëherë, prandaj Serbia nuk ka asnjë arsye që të reformohet mirëfilli, e as nuk duhet të frikësohet që mund të humbasë paratë sepse ajo vazhdimisht po përfiton këto fonde. Prandaj, mendoj që ky është problemi, sepse ka një përpjekje dyfytyrëshe për ta blerë bashkëpunimin e Serbisë, e duket sikur po i thuhet Serbisë, ja merri këto fonde, veç mos na shqetëso shumë dhe kjo qasje thjesht nuk po funksionon më në praktikë. 

Jeta: E çka mendoni ju që do të funksiononte?

Galeoti: Eh po, duhet thënë që nëse i dëshironi paratë, këto janë pikat që po i presim nga ju, e nëse nuk i zbatoni, atëherë ju thjesht nuk do t’i merrni këto fonde. 

Jeta: E çka nëse për ata është në rregull edhe nëse nuk i marrin paratë?

Galeoti: Nuk dua të pretendoj që unë e njoh mirë mendjen/mentalitetin e Serbisë, por mendoj që qeniet njerëzore janë të prirë më shumë që ta duan një jetë më të rehatshme në krahasim me një jetë më pak të rehatshme dhe kuptohet që Bashkimi Evropian duhet ta përkufizojë mirë këtë pikë dhe jo vetëm ta paraqesë si një ultimatum. Por sido që të jetë, duhet të përçohet mesazhi që bashkë me resurset e ofruara, vijnë edhe disa përgjegjësi.

Jeta: Pa hyrë në këtë çështjen e dashurisë së vrazhdë, ju thatë sot diçka që edhe ashtu e kisha në plan t’ju pyes e që ka të bëjë me Samitin e Selanikut në vitin 2003 ku u fol më hapur për rrugën e Ballkanit Perëndimor për një integrim sa më të shpejt në BE. Tash, jemi në 2022, gati 20 vite pas këtij Samiti, a po mendoni që në këtë pikë tani, jemi edhe më larg integrimit se që ishim në vitin 2003, pra në kohën e procesit të Selanikut e që ndodhi shumë kohë para procesit të Berlinit? A po ndodh që ne vetëm po kemi procese të reja, samite me emra të ndryshëm (ishte procesi i Selianikut tash është i Berlinit) por në praktikë po ngecim aty ku ishim, e mos ta shikojmë hollë e hollë ndoshta edhe kemi bërë hapa prapa (në rajon) prej atëherë?

Galeoti: Me siguri që ka njerëz tjerë mund të dinë më shumë për këtë pikë, por për aq sa di unë, ka pasur progres e që duhet ta pranojmë, por ky progres ka ardhur nga vende në rajonin e Ballkanit Perëndimor, siç është Kosova, e cila në një mënyrë e ka kapur mundësinë dhe është reformuar, e pastaj ka shkuar tek Evropa dhe i ka thënë, prit, ju duhet ta pranoni që ne kemi bërë reforma. Mirëpo, nëse e krahasojmë me atë se si ishte menduar e përkufizuar Samiti i Selanikut, atëherë ishte menduar që Evropa do të jetë partneri i Ballkanit Perëndimor gjatë të gjithë rrugës drejt integrimit, dhe në këtë pikë mendoj që Evropa ka dështuar me të madhe, ngase unë mendoj që një partneritet ka më shumë elemente se sa vetëm dhënia e fondeve, dhe mendoj që deri më tani Evropa e ka bërë vetëm këtë të fundit. Pra, mendoj që ka pasur pak progres, jo diçka për t’u entuziazmuar, por megjithate pak progres ka, por jo mjaftueshëm. Zbrazëtia në mes të premtimeve të dhëna dhe progresit të arritur është pikërisht tehmra e Akilit, e të cilën edhe Rusia por edhe Kina mund ta shfrytëzojnë.

Jeta: Ajo që dëgjuam sot (në konferencë) është një lloj ankese që Kosova nuk po trajtohet seriozisht krahasuar me Serbinë, ju e thatë shumë mirë parëz që Serbia e ka luajtur lojën mirë. Çka mendoni që duhet të bëjë Kosova më mirë në këtë aspekt se sa vetëm të ulet e të ankohet për padrejtësi që po i bëhen, pra si mund ta “luajë këtë lojë” më mirë edhe Kosova?

Galeoti: Mendoj që kjo është e vështirë, sepse në realitet ajo që po ndodh në praktikë është që vendet që po sillen si më të papërshtatshme, gjithmonë po kanë më shumë përparësi në Bruksel, sepse (Brukseli) nuk do t’i lë që (këto shtete) të bëhen probleme edhe më të mëdha. Prandaj, (edhepse) nuk dua të them që Kosova duhet të bëhet më e papërshtatshme, por mendoj që disi kjo është dilema që Bashkimi Evropian e ka krijuar vetë. Kuptohet, në një botë ideale, kjo nuk do duhej të ndodhte, por mendoj që Kosova nuk duhet të bëhet e papërshtatshme, por nëse i shikon vendet që kanë fituar më shumë peshë diplomatike se që kanë pasur, shihet që këtë e kanë bërë vetëm përmes mobilizimit të aleatëve. Kosova ka qenë gjithmonë e lidhur shumë ngusht me Shtetet e Bashkuara të Amerikës e kjo sjellë me vete avantazhe, sidomos në kontekstin e NATO-s, por kjo nuk të jep shumë avantazh kur vjen fjala te Bashkimi Evropian, dhe mendoj që Kosova duhet ta mendojë mirë këtë çështje. Por siç e thashë, i takon Ministrisë së Punëve të Jashtme të Kosovës të mendojë rrugën që do të mund të sjellë perspektivën dhe qasjen më të mirë. 

Jeta: Nga perspektiva e Kosovës keni dëgjuar dy kërkesa sot (gjatë konferencës), dhe po mendoja nëse ka diçka tjetër që mund të ndihmojë Kosovën që këto dy kërkesa të saj të merren seriozisht, e para kërkesapër procedurë të përshpejtuar të anëtarësimit në NATO  për Kosovën dhe procedurë të përshpejtuar të anëtarësimit në Bashkimin Evropian. A mendoni që këto kërkesa janë të tepruara dhe larg të së mundurës?

Galeoti: Nuk mendoj ashtu, personalisht, por në anën tjetër i kuptoj të gjitha ndjeshmëritë politike që do të mund ta pengonin (realizimin) e këtyre kërkesave. Por kur vjen pyetja se a po punon Kosova për këtë procedurë të përshpejtuar edhe për të plotësuar kriteret për anëtarësim në Bashkim Evropian, mendoj që të gjithë pajtohen që po dhe askush nuk e vë në pikëpyetje, mirëpo më shumë ka të bëjë me efektet në pjesën tjetër të rajonit. Dhe kjo ka ndikuar në krijimin e qasjes më të lehtë si emëruesi i përbashkët e që thotë se nëse nuk është gati i gjithë rajoni i Ballkanit Perëndimor, atëherë ne duhet të ndalemi dhe mendoj që ky është një gabim serioz sepse Kosova duhet të trajtohet bazuar në meritat e saja dhe mendoj që meritat e punës së saj janë shumë të qarta. Nëse i kthehemi faktorit serb që ndikon këtu dhe si ky mocioni i rrezikut për Serbinë, edhe pse ndoshta do të ishte e papërshtatshme për të, një Kosovë që është anëtare e NATO-s do të kishte mbrojtje automatike sipas nenit 5 të garancioneve për shtetet anëtare të NATO-s, përveç ndikimit ad hoc të pranisë së KFOR-it e kështu me radhë, pa marrë parasysh sa i dobishëm ka qenë KFOR-i gjatë gjithë kohës këtu. Megjithatë, pasja e një rruge të përshpejtuar për Kosovën drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, diçka që shumë serbë do ta dëshironin për shtetin e tyre, edhe pse perspektivat e tyre mund të ndryshojnë, mendoj që do të ishte një deklaratë shumë e fuqishme që do të tregonte se Bashkimi Evropian është kthyer fuqishëm në Kosovë.

Jeta: Pikërisht për faktin që ju jeni i jashtëm në këtë proces dhe e pranuat që nuk keni qenë asnjëherë më parë në Kosovë (para se të vini këtu ma treguat është hera e parë që jeni këtu dhe thatë mos prisni prej meje që të jem ekspert i çështjes së Kosovës), pra pikërisht për faktin që ju keni dëgjuar narrativa të ndryshme për Kosovën duke qenë jashtë Kosovës, dua t’ju pyes se a mendoni që Kosova ka qenë viktimë e narrativave të krijuara nga individë e shtete të tjera rreth saj, se sa që ka krijuar narrativë të saj. Pra a mendoni që ne si Kosovë kemi arritur të krijojmë vetë narrativën tonë?

Galeoti: Shikoni, nuk mendoj që mund të përgjigjem në këtë pyetje, por çka mund të them është se të gjitha shtetet shihen në kontekst të rajonit ku gjenden, dhe mendoj që kjo është pjesë e tragjedisë së Kosovës e që nuk konsiderohet si shtet me meritat e veta por shihet si pjesë e Ballkanit Perëndimor, dhe edhe kjo ngjarja ku kam folur unë sot po fliste për Ballkanin Perëndimor, dhe mendoj që Kosova duhet të gjejë mënyra si të dalë nga ky rreth. Një shembull tjetër i kësaj janë edhe shtetet e Baltikut, secili nga këto tri shtete të vogla që u ndanë nga Bashkimi Sovjetik pas një periudhe kontrolli nga ky i fundit, ato ishin shumë serioze në përkufizimin e vetes e që nuk ishin vende post-sovjetike por që duhet të vlerësohen të vetme bazuar në meritat e veta. Nuk e di se deri në çfarë mase e ka bërë këtë Kosova por nuk e di nëse Kosova u është qasur shteteve të Baltikut për t’i afruar si aleatë dhe t’u thotë që ne jemi në një pozitë të ngjashme me njëra-tjetrën.

Jeta: Ju keni shkruar për diferencat në mes të shteteve të Baltikut dhe atyre të Ballkanit Perëndimor dhe sa janë të hapura apo të ndjeshme ndaj ndikimit rus. Kam lexuar artikuj të tillë ku ju keni theksuar që Perëndimi nuk duhet të trajtojë Ballkanik Perëndimor njëjtë me shtetet e Baltikut të cilat kanë institucione shumë të fuqishme, kanë standarde të fuqishme demokratike e në anën tjetër vendet e Ballkanit Perëndimor nuk i kanë ato. Ju po ashtu keni përmendur ndjeshmëritë e Ballkanit Perëndimor, por si është e mundur që vendet e Ballkanit Perëndimor që janë shumë më larg nga Rusia janë më të prira të ndikohen nga ajo se sa vendet që gjenden më afër saj (si shtetet e Baltikut)? Si mund të shpjegohet kjo?

Galeoti: Në një mënyrë, mendoj që pikërisht për shkak që gjenden më larg mund të ndikohen më lehtë. Nëse një vend ka kaluar nëpër një periudhë të pushtimit sovjetik, me të gjithë atë brutalitetet që e kanë përcjellë pushtimin, atëherë këto vende nuk do ta shohin Moskvën me pikëvështrim romantik. Shikoni, përvojat janë dramatike, unë kam jetuar një kohë në Republikën Çeke, qytetarët e saj kanë jetuar një kohë nën pushtimin e (Rusisë) pas Pranverës së Pragës e kështu me radhë, mirëpo ata nuk janë kategorikisht kundër Rusisë, siç janë polakët, për shembull. Prandaj, secili shtet i ka specifikat e veta, por nuk ka rëndësi nëse dikush është në Rumani, në Republikën Çeke apo në Lituani, sepse të gjithë e kanë perspektivën e qartë se çfarë shteti ka qenë Bashkimi Sovjetik më parë dhe çfarë shteti është aktualisht Rusia e udhëhequr nga Putini. Mirëpo, nëse ju gjendeni shumë më larg, është më lehtë të keni një pikëvështrim më romantik, ta shihni Putinin si një hero që po lufton hegjemoninë amerikane apo thjesht të mbaheni për lidhjet historike dhe kështu me radhë, këto janë lidhje të rëndësishme. Dua vetëm të përmend edhe një pikë tjetër shumë shkurt: është me rëndësi çfarë qeverisje ke dhe ajo është beteja më e rëndësishme tani, anash luftës ushtarake e konflikteve. Pra nuk ka asgjë që është unike vetëm për Rusinë, kur vjen fjala te qeverisja, sepse keqqeverisja mund të gjendet në shumë vende. Por pikërisht kjo krijon disa hallka tl ndjeshme apo themra të Akilit që mundësojnë ndërhyrjen e Rusisë. 

Jeta:  Ata që janë më të ndjeshmit ndaj këtyre çështjeve që ju po i përmendni, janë pikërisht komunitetet e margjilizuara, siç i keni quajtur ju, pra komunitetet vogla. Kolegët e mi serbë e që janë të angazhuar në gazetari po përballen me presione të mëdha, pra, po flas për gazetarët serbë në Kosovë, të cilët sulmohen nga fushata më të mëdha të keqinformimit nga Rusia, nga grupet që dikur ishin të dhunshme apo që aktualisht janë të dhunshëm e që jetojnë në Kosovë. Si mund t’i kundërvihet këtij lloj invazioni dhe lumi të dezinformatave, cila është receta e duhur, a ka pasur ndonjë histori suksesi e që ka e ka adresuar dezinformimin? 

Galeoti: Shembulli më i mirë i që përmendet zakonisht në aspekt të luftimit të dezinformimit është Finlanda, sepse aty, që nga fillimi kanë vendosur që do e bëjnë edukimin e të gjithë popullatës për t’ja spjeguar se çka është dezinformimi, si funksionon, si të mos bimë pre e tij etj. Në një situatë ideale, do të ishte e mrekullueshme nëse shtetet tjera do të mund të vepronin njëjtë, por fatkeqësisht, shumë shtete nuk mund ta realizojnë këtë. E kur është fjala te dezinformimi, mendoj që pika kryesore është ndjenja e legjitimitetit të informacioneve zyrtare që merren, një nga problemet më të mëdha me të cilat jam përballë në vendet e Evropës Qendrore e që kanë qenë më të ndjeshme ndaj keqinformimit rus. E nëse qeveritë që kanë abuzuar me mediat shtetërore për të përçuar mesazhet e tyre të pasinqerta (njerëzit nuk do u besojnë). Prandaj duhet të ketë transparencë, pjesëmarrje, dhe të gjitha pikat që e bëjnë një shoqëri të unifikuar, dhe nëse dikush mund ta arrijë këtë, kjo do të ishte një e arritur e madhe, atëherë problemi i dezinformimit dhe keqinformimit do të zgjidhet vetvetiu, sepse njerëzit do të mendonin në mënyrë kritike, dhe do të vënin në pikëpyetje nëse lexojnë diçka të tillë.

Jeta: …megjithatë ajo që i mban këto komunitete ‘të unifikuara’ janë përkatësia kombëtare e tyre, përkatësia fetare dhe shqiprtërore, janë këto dy gjëra që në fakt janë kundërthënëse me këtë që sapo thatë. Pra, këto dy pika që i bashkojnë njerëzit, i unifikojnë mund të keqpërdoren në masë shumë të madhe përmes fushatave të keqinformimit. Ta konkretizoj, për shembull një shoqëri me prirje nacionaliste, si mund të ndajë veten nga propaganda ruse? Një shoqëri e lidhur shpirtërisht me fenë ortodokse, e që udhëhiqet në një mënyrë nga Kisha Ortodokse Serbe, si mund ta ndajë veten kjo shoqëri nga propaganda (e kisha) ruse?

Galeoti: Deri në muajin shkurt, edhe Kisha Ortodokse e Ukrainës sikur është udhëhequr nga Moska, por pas pushtimit, ka ndodhur shkëputja apo ndarja, prandaj nuk është që kjo është e pamundur, e di që kjo që e përmenda është rast shumë specifik dhe më ekstrem, por unë mendoj që nuk ka përgjigje të lehta, por mendoj që ka të bëjë me vetë themelin e besimit që të qenit një serb nënkupton që duhet shikuar vetëm në drejtim të Serbisë për udhëzime e kështu me radhë, apo besimi që nuk do të ketë vend për ju në këtë rreth sot apo në Kosovën e nesërme. Prandaj, mendoj që shumica e këtij argumenti ka të bëjë me integrimin, dhe le të jemi të sinqertë, kjo është edhe çështje gjeneratash, sepe nuk është e lehtë që njerëzit thjesht të konvertohen, të ulet dikush me ta, të zhvillojnë një bisedë të këndshme, të pinë nga një gotë çaj dhe pastaj të thonë, për Zotin, ju mirë e keni, dhe kështu të braktisin gjithçka në të cilën kanë besuar dhe pikëpamjet e tyre. Në disa raste, kjo edhe mund të ndodh, nëse për shembull e marrim shembullin e Irlandës së Veriut, ku ka pasur vite të tëra, apo dekada të luftës civile të bazuar në përkatësi fetare. Kjo është zgjidhur ngadalë, kjo është arritur përmes diplomacisë qytetare, përmes njerzëve nga të dy anët e medaljes që i janë afruar palës tjetër dhe kanë komunikuar me të. Por e gjithë kjo nuk mund të bëhet shpejt, prandaj në aspekt aftshkurtër, duhet të mundohemi të sulmojmë keqinformimin dhe ta kufizojmë atë, të kemi aktivitete të mira të kundër-inteligjencës e të sigurohemi që nuk kemi vetëm narrativa problematike të zhvilluara nga mediat kur në fakt dimë se ka agjentë të huaj që vijnë me qëllim të shkaktimit të problemeve. E kur ka kundër-inteligjencë të mirë, ata mund të kapen shpejt, të identifikohen, të përzihen apo të burgosen shpejt, pra duhet të ketë instrumente funksionale policore. Por kjo nuk është e gjithë përgjigja, sepse duhet të ketë një strategji afatgjate të integrimit, që thotë se njerëzit mund të besojnë në çfarë të duan por ende mund të jetojnë në një Kosovë të lumtur. 

Jeta: Në këtë strategji të integrimit që po e përmendni, ju po flisni për hapat që mund të ndërmarrim brenda shoqërisë. Por çka mund të bëhet nga jashtë? Sot në konferencë ju patët mundësinë të dëgjoni përfaqëesuesin e NATO-s për Ballkanin Perëndimor i cili tha që pushtimi joligjor i Ukrainës nga Rusia ka qenë “një moment qartësimi për”. Le të ndalemi pak në këtë pikë dhe të mendojmë nëse qenka dashur të ndodh (lufta) që qartësohet (NATO). Po i bjen që  nëse ky pushtim nuk do të ndodhte, (Evropa dhe NATO) ende do të ishte duke punuar me autokratë. Pra askush s’do ju merrte seriozisht kur thonit që nëse punojmë me autokratë do ta paguajmë çmimin. Njejtë do të vazhdonim tu japim fonde atyre por edhe do prsnim, disi në mënyrë naive, që ata të nënshrkuajnë marrëveshje (paqe). Në këtë kuptim po i bjen atëherë kjo luftë paska qenë e mirëseardhur për të gjitha palët që po e përsërisin për mbi 20 vite që nuk mund të punohet me autokratë (pa paguar çmim).

Galeoti: Mendoj që ka rrezik nëse e paraqesim të gjithë Rusinë si i vetmi burim i së keqes dhe Pyllin më të Errët të botës moderne (Mordor, vendi i së keqes në Trilogjinë “Lord of the Rings”), por megjithatë ajo që është e qartë është dëshmia që regjimi i Putinit, dhe këtu mendoj që është shumë e rëndësishme që të ndahet regjimi nga njerëzit apo qytetarët e një vendi. Regjimi i Putinit e ka arritur një fazë të ekzistencës së vet, e që është antietike apo në kundërthënie me të gjitha vlerat që përfaqëson Perëndimi.

Jeta: Ju thatë që nuk është një veprim i mençur ky, dhe që nuk e kishit parashikuar asnjëherë që ata do të ishin aq të pamençur, pra, që Putini do të ishte kaq i pamençur që të ndërmarrë këto veprime që i mori. 

Galeoti: Shkalla në të cilën Vladimir Putin ka qenë arma sekrete e Ukrainës është fascinuese, dhe vet vendimi për pushtim/invazion ka qenë i bazuar në paragjykimet e tij mbi Ukrainën dhe atë që përfaqëson ajo. Strategjia që përdori në fillim nuk ka qenë ajo që deshën gjeneralët e tij, por ishte vet ide e Putinit dhe ishte një fatkeqësi vazhdimi i menaxhimit, apo më mirë të them i keqmenaxhimit të kësaj lufte. Kjo është një simptomë klasike e asaj që u ndodh autokratëve pasi që të kenë qenë në pushtet për një kohë shumë të gjatë.

Jeta: Ju e thatë mirë sot në hapje të diskutimit tuaj kur përmendët që “22 vjet të reformës ushtarake të Rusisë u shkatërruan për 22 javë të luftës në Ukrainë”, dhe kjo është e mahnitshme. Si dikush që ka shkruar shumë rreth strategjive të luftës, a keni parashikuar ndonjëherë që Rusia do të mund t’ia dalë kaq keq në këtë luftë ndërsa Ukraina kaq mirë. A e keni parashikuar këtë ndonjëherë?

Galeoti: Të jem plotësisht i sinqertë me ju, unë kisha menduar që rusët do të zhvillonin luftën ashtu siç edhe flasin për luftën, ashtu siç përgatiten për luftën, si armatosen dhe trajnohen për të luftuar, pra ashtu siç do të mund të luftonin gjeneralët luftën. Në vend të kësaj, kemi parë një luftë të imagjinuar nga një ish punëtor i KGB-së dhe rrethi i tij i ngushtë me ish-këshilltarë të KGB-së, asnjë nga të cilët nuk kanë ndonjë përvojë serioze ushtarake. Pra, kjo është arroganca e autoritarianizmit, ideja që ai vet di më mirë se të gjithë dhe kështu nuk e ka lënë luftën në duar të gjeneralëve.

Jeta: Ju thatë gjithashtu që nuk do të ketë një moment të tipit “harro dhe falla” tani që NATO ka kaluar mbi gjashtë muaj duke e parë këtë luftë duke ndodhur. A shihni ndonjë hapësirë për zgjerim me anëtarë të rinj, apo mendoni që do t’i kthehemi punëve të zakonshme? Ju folët për dimrin e gjatë përpara. A po shihni (te NATO) diçka praktike prej pozicionit deklarativ e retorik që “ne mirëpresim anëtarët e rinj teorikisht”. Në praktikë, a shihni ndonjë ndryshim? 

Galeoti: Ky është një debat që po vazhdon, por dua të them që s’ka pasur një debat të tillë. Aktualisht jam me seli në Uashington, dhe zakonisht jetoj në Londër. Dhe gjithashtu udhëtoj mjaft në disa kryeqytete evropiane, duke përfshirë Berlinin dhe Parisin. Gjëja interesante që më bën përshtypje është se një vit më parë ishte pak a shumë një konsensus se zgjerimi i anëtarësimit në NATO është i rëndësishëm, por nuk është prioritet.

Tani ajo që mund të shihet është se ka shumë kampion që i takojnë qartazi qarqeve të ndryshme, veçanërisht Mbretëria e Bashkuar dhe Amerika po lëvizin shumë më tepër drejt nocionit saktësisht se nuk mund të ketë siguri afatgjatë në Ballkanin Perëndimor pa adresuar seriozisht këtë çështje të zgjerimit të NATO-s në Ballkanin Perëndimor. Sepse pikërisht këtu është poenta, që gjithçka lidhet me gjithçka tjetër, bota moderne nuk përballet me fushën e betejës, ato zgjerohen në mënyra të ndryshme, edhe nëse nuk ka para-trupa ruse që kalojnë kufijtë, duke u nisur drejt Aeroportit të Prishtinës, siç bënë në vitin 1999, ka shumë lloje të tjera të ndikimeve të forcave ruse në linja të tilla që do të mund të ndikonin.

 Jeta: Mirë që na kujtuat atë pushtimin rus të aeroportit të Prishtinës, kur, duke shikuar TV-në se si mrrin ato trupa në Prishtinë, ne si ju, menduam që Rusia është aq serioze sa nëse arriti në aeroport para NATO-s e fitoi luftën. po në realitet trupat e tyre aq të etur sa ishin pa ujë, ndërsa ushtarët e NATO-s u detyruan që t’ju japin ujë të pijes. Është e mahnitshme se si dhe pse ne ndërtojmë në imagjinatën tonë një imazh të një (ushtrie) të një perandorie të fortë, dhe njëzet vjet më vonë, ju ndëgjoj juve e na kujtoni vetveten. Pse e kemi këtë problem psikologjik, pse mendojmë se (ushtria ruse) janë më të fortë se që dalin të janë në të vërtetë, na dalin “Mbretër pa rroba”?

Galeoti: Kjo është një gjë interesante, ngase Perandori nuk ka çfarëdo rrobash, por ka një uniformë, mendoj se ka disa arsye për këtë, dhe së pari duhet të mbani në mend se njerëzit që nikojnë në këtë mentalitet, shumica prej tyre brezi im, janë gjithashtu produkt i Luftës së Ftohtë, të statusit të kaluar të Bashkimit Sovjetik, dhe e kemi vështirë të ndajmë Bashkimin Sovjetik nga Rusia. Së dyti, rusët janë shumë të mirë në luajtjen e lojës së bllofit, dikush mund të thotë se është stereotip si për lojën e shahut për shembull, por asgjë nga ajo që rusët janë në gjendje të luajnë madje edhe me dorën e dobët, por në fund është një fakt i vështrimit çfarëdo tjetër që mund të themi për demokracitë perëndimore kanë preferuar dikend që e zgjidh një problem dhe mendoj se kjo është diçka që Putini e ka shfrytëzuar gjithmonë. Ky nuk është vetëm Putin, dua të them përsëri Prishtina ka ndodhur para presidencës së Putinit dhe mendoj se Putini e ka kuptuar veçanërisht këtë, ai nuk është shumë i zgjuar, ai nuk e kupton mirë botën e jashtme. Një gjë që ai kupton janë njerëzit, kjo ka qenë gjithmonë një nga aftësitë e tij kryesore për të manipuluar individë të caktuar, mendoj se shpesh ai ka gjetur mënyra për të manovruar me disa liderët kryesorë të vendeve perëndimore duke i vu ata në pozicionin që ai donte, pra janë një varg kompleksitet i arsyeve.

Duke u rikthyer në pikën e hershme ku u tha (në konferencë) që pushtimi ishte një moment i qartësimit, kjo është një pikë thelbësore. Putini është një nga të paktët liderë botërorë që ka ekzistuar ndonjëherë e që e ka testuar bllofin e vetvetes! Pra ka ndërtuar këtë nocionin se ai e ka ushtrinë e dytë më të fuqishme në botë, e çka me pa, tani është e qartë se ai ka ushtrinë e dytë më të fuqishme në Ukrainë (leremë në botë)! Dua të them në fakt se ai është shumë më i dobët (se që shitet) dhe deri në momentin që ai pushtoi (Ukrainën) askush nuk mund të ishte i sigurtë (se sa e fortë është ushtria e tij), por tani po e dimë. 

Jeta: Më la përshtypje që thatë që edhe para pushtimit të Ukrainës, investitorët po e l’shonin atë e në anën tjetër perëndimorët po e vizitonin Moskën dhe po e konsideronin seriozisht. Dua t’ju shtyj të diskutojmë pak në atë drejtim, ngase nga ajo që po shihnim nga perspektiva jonë, si një vend për të cilën të huajtë u kujdesën 20 vjet si për një fëmijë, që i treguan si të veprojë, i treguan çfarë kompromise të bëjë me Serbinë, i treguan se si duhet Kosova t’i jep shumë më tepër autoritet Serbisë dhe Kishës Ortodokse Serbe mbi tokë të Kosovës. Në anën tjetër ne shohim perëndimin që bleu gazin rus duke e pasuruar Rusinë dhe bëri biznes si partner i denjë me Rusinë, në mënyrë naive duke mos ndërtuar asnjë furnizim alternativ të energjisë (që nuk varej nga gazi rus), e tani është në krizë. Çfarë mendoni për kosovarin që mendohet: “a ishti ju ata që na tregonit neve se si duhet të bisedoni me armikun e dikurshëm apo aktual dhe të bëni paqë (përkundër faktit që ai mbetet i njejti)”? Çfarë do t’u thoshit kosovarëve që mund t’ju shikojnë dhe që mendojnë, “Gjermania që po e mbështet Kosovën tani, po deri dje paska qenë plotësisht e varur nga (gazi) Rusia dhe e ka mbështetur plotësisht Vuçiqin?”

Galeoti: Po, dua të them që është kanë të drejtë (ata që thonë kështu), çështja e vërtetë është se shpesh vendet që janë të ndara në të qenit më pak mikpritës me Rusinë, të tilla janë shtetet baltike si Polonia dhe ato të Evropës Qendrore, Finlanda të cilët saktësisht ndër vite kishin thënë ashtu për Rusinë (që s’duhej bërë biznes me të) sepse ata jetë përgjegjës për probleme. Pra kanë të drejt. Evropa për kaq shumë kohë, mendoj se ishte në rrugën e saj dhe nuk mund ta kritikoj aq shumë, duhet të kuptojmë se kjo luftë nuk ishte absolutisht e pashmangshme. Por ekzistonte ky mendim pra se angazhimi në jugun nordik do të ndihmonte disi në mënyrë magjike të transformonte pozitivisht Rusinë.

Jeta: Do të thoni se mentaliteti ishte se nëse (evropa) bënte angazhim ekonomik (biznes) me Rusinë do ta transformonte atë? 

Galeoti: Angazhimi ekonomik dhe në një farë mase edhe ai politik, që të dyja, pra. Kjo është paralelja mbresëlënëse me Serbinë. Në këtë kuptim që të angazhohen pikërisht me Serbinë, duke i dhënë asaj para, ta ftonin në seminare ku shihet se si funksionojnë shtetet ligjore, transparente dhe kjo disi do të ndihmonte në mënyrë disi magjike. Të jemi të sinqertë, ka shumë serbë që kundërshtojnë regjimin e tyre aktual, por sigurisht për strukturat e pushtetit, kjo nuk vlen asgjë, përkundrazi ata thjesht nuk mund ta besonin fatin e tyre, ngjashëm sikur Putini dhe njerëzit e tij të afërm nuk mund ta besonin fatin e tyre. Kjo ngase për një kohë të gjatë, Evropa ishte e gatshme të merrej me të, të bënte tregti me të, dhe në shumë mënyra që i lejuan ata të luftonin me ta me çfarëdo që dëshironin.

Jeta: Edhe sot mund të shihet shumë bashkëpunim mes Serbisë dhe Rusisë, shikoni qendrën ushtarake, apo “qendrën ruse humanitare” në Nish, shihni shkëmbimin e armëve dhe blerjen e armëve të Serbisë dhe Rusisë. Në anën tjetër e shohim si po e fiton luftën Ukraina, duke bashkëpunuar me aleatë. A ka diçka për të mësuar Kosova nga kjo marrëdhënie që po e bën Ukraina me aleatët (në armatim etj)?

Galeoti: Dy pikat kryesore për sa i përket marrëdhënieve të Serbisë me Rusinë, duhet të mendohet nëse Vuçiq apo njerëzit përreth tij, kanë filluar të hamendësohen nëse janë duke e kalëruar kalin e gabuar. Nuk është vetëm çështje politike kjo, këtu shtrohet pyetja se nëse sot i blen armatimet ruse, a do arrish të marrësh nesër pjesët rezervë të kësaj makinerie ushtarake, sepse në fakt duket se rusët nuk kanë pjesë rezervë as për vete. Ndoshta në një moment në të ardhmen ata (Serbia) do të kuptojnë se kanë bërë një gabim të madh historik. 

Pika e dytë është mjaft interesante të shikohet se si presidenti i Ukrainës, Zelensky, e ka trajtuar perëndimin. Ai ishte absolutisht i gatshëm madje të thyente etiketën diplomatike. I ka  përmendur me emra shtetet dhe liderët e botës të cilët ai mendon se në fakt nuk e kanë mbështetur siç duhet Ukrainën, dua të them se në thelb ai ka qenë në gjendje të shfrytëzojë pozicionin e tij në këtë pikë, që është një kombinim i Winston Churchill modern me Che Guevara.

Jeta: Më tregoni një shembull se ku e theu etikën diplomatike? 

Galeoti: Kur ai tha (publikisht dhe) thjesht se presidenti gjerman nuk ishte i mirëpritur (në Ukrainë) sepse në fakt Gjermania nuk po e mbështeste siç duhet Ukrainën,…

Jeta: E kishte fjalën që nuk po e mbështeste përmes dërgimit të tankeve?

Galeoti: Po, pikërisht, por këtu ishte fjala për më shumë se thjesht tanke!

Jeta: Për armët, pra që (Gjermania) nuk po dërgonte armë të mjaftueshme (në Ukrainë).

Galeoti: Pikërisht! Këto janë gjëra të cilat, si dikush që kam punuar një kohë në Ministrinë e Punëve të Jashtme, ishte kjo pikërisht një sjellje të cilën diplomatët profesionistë e shohin si diçka të tmerrshme për ta bërë, por qe, nganjëherë (të qenurit jodiplomatik) funksionon. Tani përsëri, ai mund ta bëjë këtë, e para për shkak të statusit aktual të Ukrainës, ky është një konflikt më i gjerë, por edhe sepse ai është shumë i mirë në atë punë që po e bën (si po e udhëheq Ukrainën). Madje kritikët më të mëdhenj të Zelenskit para luftës thoshin që ai nuk ka kurriz për ta përballuar krizën (me Rusinë) dhe u vërtetua që ata e kanë pas gabim. Pra, megjithatë, ajo që ai bën është që tregon në të vërtetë se liderët dhe vendet duhet të sillen (edhe me diçka që nuk pritet prej tyre) që na kthen prapa në atë që e diskutuam më parë nëse Kosova duhet të sillet si më “problematike”, nuk po e them këtë, por megjithatë kjo mund të jetë një shansë për vendet si Kosova që ndoshta të thyejnë disa kufij të kurtuazisë së zakonshme diplomatike.

Jeta: Pasi po flasim për këtë kurtoazi diplomatike, a mund t’jua ngacmojmë imagjinatën e t’ju pyesim se çfarë mund të bëjë Kosova që, në rend të parë, të njihet nga Ukraina? 

Galeoti: Unë kam folur vetëm me pak njerëz që janë të përfshirë në këtë aspekt të diplomacisë së Ukrainës. Për të qenë i sinqertë, e kuptoj se kjo është në fakt diçka që është në lëvizje, ka diçka në njëfarë mënyre, në të kaluarën në këndvështrimin e Ukrainës, Kosova ishte pjesë e Serbisë, e cila po bëhej shtet i pavarur dhe mendohej se nuk ishte një precedent i mirë për pjesët e vendit që iu grabitën. Dhe për të qenë i sinqertë, askush përpos vet kosovarëve nuk ishte veçanërisht i interesuar të përpiqej t’i edukonte ata për këtë fakt. Nuk është vetëm se ky është një rast ndryshe, por në fakt është krejt e kundërta, në shumë raste Kosova dhe Ukraina janë në pozicione jashtëzakonisht të ngjashme, prandaj edhe mendoj se diçka po ndryshon në këtë drejtim. Dhe sigurisht që po dëgjoj se ka vende të tjera evropiane që po e inkurajojnë gjithashtu Ukrainën ta bëjë këtë. Pra, mendoj se do të ndodhë. Por, ata kanë (momentalisht) nja 2-3 gjëra më me prioritet. 

Jeta: Pse mendoni se Kosova dhe Ukraina janë në pozitë të ngjashme, a mund t’i përshkruani këto elemente të përbashkëta?

Galeoti: Unë mendoj se nëse shikojmë situatën, ju keni një vend, në këtë rast Ukrainën, e cila dikur ka qenë pjesë e njësisë së gjerë politike e cila më pas u nda dhe ka një fqinj shumë më të madh që është lider i fushës në thelb, i cili mendon që (Ukraina) nuk është një shtet i vërtetë. Është e qartë, shumë rusë kanë mendime të ndryshme, vet Putini, siç mund të shihet në eset e tij të gjata, të trazuara dhe të bazuara në histori të moçme nuk mendon në të vërtetë se Ukraina është shtet përnime, dhe kjo është arsyeja pse ai mendoi se mund ta pushtonte lehtësisht dhe pse ai mendonte se gjërat do të shkonin kaq lehtë, dhe mendonte se ukrainasit do të shpërbëheshin pas shtytjes së parë. Kjo është habitshëm e ngjashme me perspektivën e Vuçiqit për Kosovën! Ky nocioni se Kosova nuk është një shtet legjitim, që është vetëm një rastësi e historisë që aktualisht po e prezanton veten si të pavarur, kësthu ky  nocioni që këto shtete duhet të zhvlerësohen janë arsyeja pse ne tërheqim paralelet. Dhe unë mendoj se gjithnjë e më shumë njerëz në Kiev që po e kuptojnë këtë (ngjashmëri).

Jeta: Ju folët edhe për faktin përkundër që ekzistojnë këto ngjashmëri,  ato nuk mjaftojnë, siç e cekët në fund të fjalimit tuaj. Sot nuk  mjafton vetëm që të duash të jesh shtet, ta shpallësh veten shtet sepse nëse je fqinj me një fqinj që nuk do të të pranojë, duhet të kërkosh mundësi për t’u angazhuar, shpjeguar dhe argumentuar dhe për të afruar fqiun. Pra, dua të flas me ju pak për epokën pas Putinit? Dhe si sugjeroni sot që Ukraina duhet të ecë përpara me Rusinë post-Putiniane dhe çfarë mësimesh mund të ketë për Kosovën në këtë rast?

Galeoti: Kjo është një nga gjërat që më shqetëson sinqerisht për politikën aktuale, e them këtë si dikush të cilit ju ndalua hyrja në Rusi në qershor të këtij viti për shkak të asaj që ata e quajtën pikëpamjeve të mia “rusofobike”, sipas Ministrisë së Jashtme Ruse. Unë në fakt e konsideroj veten mik të Rusisë dhe rusëve, është një vend në të cilin kam udhëtuar për më shumë vite sa që arrij ta mbajë mend, kam shumë miq atje e kështu me radhë. Çështja është se ekziston Rusia dhe ekziston një regjim i Putinit dhe megjithëse ne duhej të bënim absolutisht gjithçka që ne mundemi për të mposhtur pushtimin e Ukrainës dhe sinqerisht, mendoj se ne shkojmë në fazën ku duhet të mendojmë seriozisht nëse apo jo ne duam të inkurajojmë dhe të bëjmë gjithçka që mundemi për të rrëzuar regjimin e Putinit. Por ky është një tjetër debat.

Jeta: E a mendoni se duhet bërë kjo, apo jo?

Galeoti: Unë kërkoj t’i afrohemi … dua të them që historikisht perëndimi ka qenë shumë më i mirë për të rrëzuar regjimet se sa për të menaxhuar atë që vjen pas rënies së një regjimi. Duhet të mendojmë me shumë kujdes për këtë, pra ky është një debat që ia vlen të bëhet.

Jeta: Jo vetëm kaq, në podcast-in tuaj, ju shkoni edhe mëtytje: aty argumentoni se ka opsione më të këqija në Rusi sesa Putini pra i renditni opsionet tjera konkurten të politikanëve rus që janë shumë më nacionalistë (se Putini), për të cilat thunai se janë  shqetësuese. A është kjo ajo që të shqetëson akoma? 

Galeoti: Po është, sepse nëse nuk jemi të shkathët, mund t’i përkeqësojmë gjërat. Shiko, rendi kombëtar në Rusi është kështu. Putini sapo i mbushi 70 vjetë, nuk po them se do të vdesë menjëherë, por e di që ai, kolegët dhe bashkepunëtorët e tij janë të gjithë në fund të rrugëtimit të tyre. Por, nëse e analizojmë gjeneratën e re të liderëve të politikës të cilët po presin gatitu, ata i kanë ka 50 vjeç, apo janë në fillim të viteve te 60-ta, dhe këta nuk janë fare burra të mirë. Këta janë njerëz pragmatikë, të pamëshirshëm dhe kleptokratë. E mira e kësaj është që perëndimi është mësuar të merret me sojin e këtyre njerëzve, ngase merret me njerëz të tillë vazhdimisht, dhe mendoj që këta janë njerëzit që sapo të vijnë në pushtet do të jenë të gatshëm të bëjnë një marrëveshje me perëndimin. Kjo do të ndodhte sepse është e thjesht, këtyre njerëzve u pëlqejnë kohët e dikurshme (jo shumë të largëta) kur mund të vidhnin brenda shtetit të tyre e pastaj të shkonin në shtete të tjera jashtë vendit për t’i shpenzuar ato para. Kjo ngase, cili është qëllimi i të qenit të pasur e mos të kesh një jahtë të bukur në bregdetin e Italisë, apo mos të kesh blerë një banesë penthouse në Londër apo të mos të kesh dërguar fëmijët e tu për t’u arsimuar në një universitet të Amerikës, e lukse të tjera kështu me radhë. Por, unë mendoj që në të njëjtën kohë, ne duhet të shqetësohemi edhe për qytetarët e “thjeshtë” në Rusi, të cilët në njërën anë kanë rënë pre e njerëzve që kontrollojnë të gjithë mekanizmin e propagandës së Putinit, dhe ata tashmë e kanë mendimin që Perëndimi e urren Rusinë, dhe rrjedhimisht i urren të gjithë rusët. Në anën tjetër, ata mendojnë që sanksionet vetëm sa e përforcojnë këtë mendim dhe perspektivë, prandaj, unë mendoj që duhet të gjenden mënyra për të arritur te qytetarët e thjesht të popullsisë në Rusi, dhe kështu të ngushtohet rrethi i njerëzve të Putinit. 

Një gjë për të cilën unë flasë me shumë pasion kur është fjala për Ukrainën, është se Presidenti Zelensky flet rusisht ngase ai vjen nga komuniteti që flet rusisht, dhe kohë pas kohe ai i drejtohet popullatës së thjeshtë ruse në adresimet e tij, përkundër që propaganda shtetërore ruse është munduar që ta ndalojë përçimin e mesazhit të tij, ai disi e kalon këtë barrierë dhe mbërrin te qytetarët rus. Ai e bën këtë qoftë përmes thirrjeve të drejtuara ndaj ushtarëve rus që të dorëzohen në fushëbetejë dhe që pas dorëzimit do të kujdesen për ta, edhe kur u flet qytetarëve rus që gjenden në Rusi që kjo është luftë e Putinit dhe ata nuk duhet të lejojnë që të përfshihen në këtë luftë më tutje. Pra, Zelensky e kupton që duhet qasur direkt te qytetarët, prandaj mendoj që kjo është inkurajuese, sepse rusët pashmangshëm do të pësojnë humbje ushtarake në Ukrainë në një moment të caktuar. Ndoshta kjo do të zgjasë për shumë kohë dhe do të jetë një betejë shumë e përgjashkme, mirëpo trajektorja tregon që kjo është rruga nëpër të cilën po shkohet. 

Jeta: Tani është shumë e mundshme që Ukraina do të pushtojë dhe marrë nën kontroll këto territore separatiste, por si mendoni ju që Ukraina duhet t’i rintegrojë këto territore separatiste në të ardhmen? 

Galeoti: Kjo do të jetë një sifdë e vertetë dhe përsëri shpresoj që në Ukrainë po mendojnë për këtë edhe pse nuk jam shumë i sigurt që tani po mendojnë për këtë çështje, por duhet të jetë një balancë shumë mirë e menduar sepse në njërën anë është e qartë që këta njerëz janë të përfshirë në sfera të ndryshme dhe në strukturat qeverisëse dhe ata duhet të ballafqohen me një gjykim të drejtë dhe të duhur për veprat që kanë bërë, por nën anën tjetër ka edhe shumë njerëz të cilët u detyruan që të punojnë si shërbyes civilë në këto struktura pasi që të gjithë kanë familje, prandaj duhet ta kemi të qartë që nën pushtim, njerëzit bëjnë gjëra të ndryshme që nuk do t’i bënin kurrë po të mos kishin qenë nën pushtim por që thjesht kanë mbetur pa rrugëdalje. Megjithatë, ukrainasit duhet të tregohen bujarë dhe të mundohen t’i integrojnë këta njerëz dhe të fokusohen edhe në procese të lustrimit e procese të tjera ndaj njerëzve që besonin dhe vullnetshën dëshironin t’i ndihmonin pushtimit dhe duhet të ballafoqhen me ta dhe veprimet e tyre, por gjithmonë të veprojnë brenda kufijve ligjor.

Jeta: Duke parë se si po ecin gjërat, a mendoni që ka tolerancë të mjaftueshme në Ukrainë që të bëhen përpjekje për të rimarrë këto territore pa pa pasur nevoje për veprime hakmarrëse? 

Galeoti: Kjo do të jetë shumë e vështirë, sinqerisht nuk e di, ngase nëse e shohim shkatërrimin e qyteteve si Mariupol, nëse i shikoni masakrat si në Bucha, atje ka një masë të madhe të frustrimit dhe do të jetë shumë, ama shumë e vështirë të përballen me ta, por në disa mënyra e kemi parë që kjo mund të funksionojë, e kemi parë me shembullin e ngjarjeve në Gjermaninë Perëndimore pas Luftës së Dytë Botërore. Në njërën anë kishte shumë nervozizëm pasi që dolën në pah kampet e vdekjes dhe veprime të tilla, por në fund të fundit, ajo që ndodhi një përpjekje e qëllimshme nga Perëndimi që të krijojnë një miqësi me Gjermaninë Perëndimore.

Jeta: Por kjo ishte edhe për shkak të përpjekjes së sinqertë që Gjermania t’i pranonte krimet që kishin ndodhur, më lejo të tërheq një paralele dhe të marr mendimin tuaj meqenëse jeni një historian. A do të mund ta paramendonit që 20 vite pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, se si aleatet, pra francezët, britanikët, do të uleshin në një tavolinë me Goebbels-in, ish-Ministrin e Informacionit te Gjermanisë, sikur që tani Kosova po ulet dhe po bisedon me ish-Ministrin e Informacionit të Millosheviqit, dhe t’i thonin Goebbles-it “hajde le të përpiqemi që të arrijmë një marrëveshje paqësore bashkë”. A mund t’i paramendoni aleatët ta toleronin një Gjermani që të mos merrej fare me drejtësi dhe të mos ballafqohej fare me të kaluarën e vet? Pikërisht kështu do të ndiheshit po qe se do të ishit pjesë e Ballkanit sot, pse ne nuk do të mund të kishim një proces sikur ai i pas Luftës së Dytë Botërore që të ballafaqohet Serbia me krimet e veta ashtu siç kishte bërë Gjermania atëbotë? 

Galeoti: Shikoni, ju keni  plotësisht të drejtë, ky ka qenë një dështim i Evropës, pra dështimi që t’i qasej në mënyrë adekuate Ballkanit Perëndimor, një dështim në drejtim të marrjes me seriozitet me Ballkanin, pra sinqerisht ishte një dështim i Evropës Perëndimore që të merrej me Ballkanin Perëndimor sepse e trajtoi atë sikur të mos ishte pjesë e Evropës. Dua ta përmend që unë asnjëherë nuk mundohem ta mbroj apo arsyetoj këtë dështim, mirëpo kjo është histori e së kaluarës, dhe mendoj që tani është koha të merremi me gjendjen aktuale në të cilën jemi. Dhe mendoj që duhet thënë aktualisht ne po përballemi me ndryshime gjeneratash, ndryshime kulturore, historike, të cilat janë pjesë e krimeve të së kaluarës, dhe do të jetë shumë e vështirë për Ukrainën që të mos ndihet e frustruar dhe që mos ta shpërfaqë këtë frustrim. Do të jetë e vështirë edhe për njerëzit e regjioneve atje, e sidomos atyre në Donbas dhe në Luhansk, të cilët janë nën okupim që 8 vjet tashmë që të pajtohen me atë se çfarë kanë bërë ata vet apo çfarë është bërë në emër të tyre nga të tjerët, dhe nuk mendoj ka një përgjigjje të lehtë këtu, por siç e përmenda nuk është e lehtë dhe do të jetë gjithashtu shumë e vështirë për Kosovën që të ballafaqohet me Serbinë apo të themi do të jetë më lehte kur të vijë koha e post-Vuçiqit, por vetëm Zoti e di se kur do të mund të vijë ajo kohë.

Jeta: Në fund të intervistës, dëshiroj pak të flas për “Armatosjen e Gjithçkafit, pra rreth librit që ju keni publikuar në vitin 2022 (Weaponisation of Everything), çfarë nënkuptoni me armatosjen e gjithçkafit?

Galeoti: Është mjaft interesant që unë e kam shkruar këtë libër më parë dhe publikimi i tij u bë menjëherë pas fillimit të pushtimit të Rusisë ndaj Ukrainës, dhe ajo që desha të them me këtë libër, pra pika kryesore e tij ishte që lufta konvencionale e të gjuajturit me armë nuk është diçka që i përket plotësisht së kaluarës, mirëpo në botën moderne është diçka që po bëhet çdo herë e më pak e dobishme. Dhe sot, ne po shohim çdo herë e më shumë që po rritet numri i shteteve të cilat mundohen me çdo kusht të shmangin mundësitë e ballafaqimit frontal me njëra – tjetrën, po shohim forma të tjera jo ushtarake, pra ndonjëherë ndodhin sulmet kibernetike apo hakimi i kompjuterëve, nganjëherë është keqinformimi, nganjëherë financimi strategjik i projekteve apo iniciativave të ndryshme apo blerja e pjesëve të mëdha të industrisë së një vendi apo përmes korrupsionit. Gjithashtu shohim edhe ndihmën e jashtme si dhe ndikimin përmes ligjeve ndërkombëtare, por në esencë shohim që ka ardhur një kohë kur kombet kryesisht e kontestojnë njëra-tjetrën në mënyra të ndryshme,  por pa i shpallur luftë njëra-tjetrës, por bëjnë të gjitha veprimet që e karakterizojnë luftën, pra i imponojnë një shteti që të bëjë atë që shteti tjetër dëshiron, mirëpo gjuajtja me armë nuk është e vetmja mënyrë se si mund të arrihet kjo. 

Jeta: Ju e përshkruat në hyrje të librit tuaj një shembull se si Kina mund t’i imponojë disa veprime Japonisë, a është ky një trillim, një simulim? 

Galeoti: Po, ishte plotësisht një histori e trilluar, mirëpo është shkruar duke u bazuar në biseda me shumë njerëz që janë profesionistë të kësaj fushe, duke përfshirë edhe njerëz të GCHQ-së në Britani të Madhe.

Jeta: A mund ta përshkruani këtë simulim (për ata që s’e kanë lexuar librin tuaj)?

Galeoti: Po. Merret një shembull që tregon se si përnjëherë, një ditë, ndërpritet furnizimi me rrymë elektrike në Japoni, gjë e cila nuk ndodh lehtësisht duke pasë parasysh që Japonia ka dy rrjete të energjisë të ndara, përkatësisht një për Perëndim dhe një për Lindje dhe kështu përfshin një seri të gjatë të komplikimeve të mjeteve te përdorura kompjuterike, e të cilat janë përfshirë në pjesën kontrolluese, pra termocentralet të cilat prodhojnë energji por në të njëjtën kohë nuk transmetojnë energji. Me atë rast, kur ndalet rryma, disa njerëz vdesin (në lift apo nëterr rrëzohen), ka njerëz që aksidentohen me veturë sepse nuk ka drita të semaforit që punojnë, pra është një situatë që një shtet përpiqet ta parandalojë me çdo kusht. Si pasojë edhe ushtrimet ushtarake dhe bazat me furnizim nga Amerika do të ndalën pasi që ushtria është e fokusuar në shpërndarjen e ndihmave dhe në ofrimin e ndihmës në spitale e nëpër objekte të tjera të furnizimit me naftë, dhe të gjitha këto përbëjnë një situatë të krizës.  

Në të njëjtën kohë del në publik një memo i burimeve qeveritrare që thonë se rrjeti i shpërndarjes së energjisë elektrike po vjetërsohet dhe kështu ai do të duhej të ndërrohej apo të ripërtrihet, dhe pikërisht këu vijnë në shprehje kinezët. Ata lajmërohen dhe thonë që ju paskeni një problem të madh të cilin ne mund ta adresojmë dhe shumë shpejt ne mund t’u ofrojmë një rrjet plotësisht të ri të shpërndarjes së rrymës. Mirëpo, këtë marrëveshje kinezët e kishin ofruar edhe shumë herë më parë, por Japonia gjithmonë e kishte refuzuar duke u bazuar në shkaqe të sigurisë, por në një situatë kur njerëzit janë të dëshpëruar, qeveria është në krizë, kur njerëzit po u besojnë informatave absurde kinse të komunikuara nga qeveria e askush nuk e di se nga kanë ardhur në këtë vërtetë dhe kush po i plason ato, çuditërisht edhe një nga politikanët kyç që ishte kundër pranimit të një marrëveshjeje të tillë vdes, dhe kështu kur duket se asgjë nuk ka ndodhur, në mungesë të zërit kundërshtues të këtij politikani, qeveria është në pozite të keqe, në krizë. Papritmas Kina e zbulon armën e saj sekrete të quajtuar  “Panda”.

Në anën tjetër, për një kohë të gjatë, japonezët nuk kishin pasur asnjë panda në kopshtet e veta zoologjike, dhe kinezët ua kishin ofruar atë për të qetësuar situatën, por çështja është e qartë që qëllimi i kinezëve ishte krejt tjetër, dhe kishte të bënte me dominimin e saj mbi Japoninë dhe mbi resurset e saja të furnizimit me energji elektrike. E gjithë kjo kampanjë e arritjes së dominimit e kishte një pikëpamje të sigurisë kibernetike që do të shfrytëzohet për rrëzimin e furnizimit me energji elektrike të Japonisë, përdorimin e keqinfoirmimit dhe mjeteve të tjera mediatike e politike për të shkaktuar trazira dhe për të shkaktuar shumë kriza për qeverinë, e gjithashtu ata edhe mund të kenë qenë përgjegjës për vrasjen e politikanit kundërshtues dhe ta bënin të duket si një krim ordiner i rrugës e që do të kontribuonte në ndalimin e ndikimit të tij kundër planeve kineze, dhe në fund armatosjen e  “pandës” së tyre. Pika kryesore që duhet përmendur është që të gjitha elementet, me përjashtim të pandës, ishin perdorur në të kaluarën në mënyra të ndryshme. Pra unë thjesht e krijova një skenë ilustruese duke i bashkuar këto elemente për të treguar se si duket një luftë e padeklaruar e shekullt të XXI-të.

Jeta: Ti shkrove libër për këtë, por në rajonin tonë, jemi duke përjetuar këto hakime e sulme kibernetike nga Irani, siç ndodhi me sulmet mbi qeverisjen elektronike dhe proceset elektronike në Shqipëri, pra audienca jonë e ka parë se si mund të duhet kjo pjesë në praktikë. Në fund, ju e keni përmendur apo keni diskutuar për luftën hibride dhe se si çdo sferë e jetës po përdoret si armë dhe se si ne nuk jemi të gatshëm për këtë luftë, po ju bëni thirrje që njerëzit të përgatiten dhe ta përdorim intelektin në këtë luftë, por si mund ta mbrojmë ne veten duke përdorur vetëm intelektin tonë? 

Galeoti: Jo vetem intelekti por ka nevojë per investimin e resurseve dhe vullnetin politik, por mendimi është që shumë njerëz ankohen rreth kësaj, pra që nuk është e drejtë mirëpo ne duhet të përpiqemi t’i parandalojmë sulmet kibernetike, sepse një vend mund të ketë diplomatët më të mirë, hartuesit më të mirë ligjorë, mirëpo asnjëherë askush nuk mund të krijojë marrëveshje që nuk mund ta përdorë apo që nuk mund ta realizojë, sepse është e vështirë të parashikohen se si dhe nga ku do të ndodhin sulmet kibernetike, pra mendoj se para se të ankohemi për këto sulme, ne duhet të kuptojmë se kjo është pikërisht natyra e botës moderne.

Dhe ne duhet ta pranojmë këtë, edhe nëse nuk na pëlqen, dhe të bëjmë disa gjëra para se të përballemi me to, e kjo ka të bëjë me krijimin e qëndrueshmërisë gjatë gjithë kohës dhe të presim që do të sulmohemi. E di që është e trishtueshme të shndërrohemi në paranojakë, por në fund të ditës kjo është bota moderne dhe ne duhet të jemi të sigurtë që kur ta krijojmënjë sistem, pra, çfarëdo që mund të jetë ai si për shembull qeverisja elektronike është shumë e mirë, tregtia elektronike apo blerjet online janë po ashtu shumë të mira sepse është mund të blejmë dhe bëjmë gjëra të ndryshme online, por siguria duhet të jetë gjithmonë prioritet kryesor në të gjitha këto procese, dhe kjo është pika e parë që duhet ta kemi parasysh. 

Së dyti, duhet ta pranojmë se gjëra të këqija përsëri do të ndodhin, nuk mund të merremi me secilën gjë si shtetet që kanë pasur probleme serioze me terrorizmin pas një kohe të caktuar adaptohesh me të dhe e kupton se po, kohë pas kohe, gjëra të këqija do të ndodhin por përsëri do të duhet të vazhdojmë ta jetomë jetën tonë. Ne në Perëndim jemi duke u bërë të brishtë dhe pak si shumë të shokuar kur diçka e keqe na ndodh dhe e kemi zakon t’i bëjmë gjërat të mëdha. Por, ne do të duhet të jemi më të balancuar në raport me këto ndodhi. 

Së treti, dhe gjëja e fundit është elementi se ne mund t’i përdorim këto instrumente dhe jo vetëm të rrijmë dhe të mendojmë se cilat janë gjërat që këta njerëzit e këqij mund të na bëjnë neve, pra të qëndrojmë me atë frikë duke mos bërë asgjë. Ne duhet ta kemi parasysh që jemi në një pozitë që mund të pengojmë dhe të hakmerremi kur gjëra të ndryshme na ndodhin. Pra dua të them se ne duhet të jemi shumë të kujdesshëm, por në anën tjetër po flas tani si një qytetar britanik, se po qe se do të ndodhte një sulm i madh në sistemet të cilat i mbajnë raportet mjekësore në Angli por ne kemi pasur një informatë që kjo mund të ketë ardhur nga Rusia, por nuk po e them që ne duhet ta sulmojmë sistemin mjekësor të Rusisë, apo se ne duhet të vrasim njerez atje por në anën tjetër, ne mund t’ia ndalojmë të gjitha mjetet komunikuese Kremlinit (me botën) vetëm që të tregojmë që mundemi dhe të tregojmë se ju e bëtë këtë por edhe ne mund t’ju godasim juve, dhe unë absolutisht do përkrahja këtë. Pra mendoj që e tëra që na nevojitet është që të mundohemi të adaptohemi me mënyrën e luftës së re dhe jo vetëm të ankohemi rreth saj.

Jeta: Z. Galeotti, faleminderit që erdhe këtu për të zhvilluar këtë bisedë.  

Galeoti: Ishte kënaqësi!