Protesta në Pragë

Gratë nga Çekia përpiqen t’i mposhtin populistët

Gratë janë akoma të nënpërfaqësuara në politikën ҫeke, por një valë e re e aktivizmit ngjall shpresën që ditët e hegjemonisë mashkullore mund të kalojnë së shpejti.

 

Kur Suzana Caputova udhëhoqi një valë të zemërimit për vrasjen e një gazetari për t’u bërë president i Sllovakisë në Mars, shumë përparimtarë në fqinjësinë e Republikës Ҫeke shikuan me zili.

Mbi të gjitha, avokatja  45-vjeçare e mjedisit është ngritur nga errësira për të mposhtur populistët dhe rivalët nacionalistë – të gjithë burrat. Nëse një grua mundi ta bëjë këtë në Sllovaki, sigurisht ishte koha e duhur për një “Caputova Ҫeke” , thanë ata.

“Në sekondin që vërehet një ‘Caputova Ҫeke’ potenciale , ajo do të futet në një sfidë për Presidencën,” tha Adela Horakova, një avokate e Jsme Fair- një organzitë jo qeveritare, të cilët bëjnë fushata për të drejtat e barabarta të martesës për komunitetin LGBT.

Pavarësisht një vale të rritur të aktivizmit mes grave të reja ҫeke, aktivitët e barazisë gjinore thonë që gratë ende përballen me vështirësi për ta bërë një shenjë në jetën publike të Ҫekisë.

Të paktën Sllovakia kishte tashmë një kryeministre femër përpara se Caputovës t’i dorëzoheshin  çelësat e Pallatit Grassalkovich të Bratislavës. Në Poloni, ndërkohë, dy gra kanë kryesuar qeverinë pavarësisht traditave katolike më konservatore të vendit.

Në të kundërt, asnjë grua ҫeke nuk ka arritur askund afër që të marrë karrigen e kryeministrit dhe as nuk ka bërë asnjë kandidim serioz për presidencën.

Në fakt, kur Marketa Adamova u zgjodh drejtuese e partisë konservatore Top 09 në fund të Nëntorit, ajo u bë vetëm femra e dytë lidere e një partie parlamentare Ҫeke.

Detyra kryesore e udhëheqëses 35-vjeçare është të ndalojë mbështetjen për partinë që bie nën pesë përqind, e cila do ta shihte atë të dilte nga parlamenti.

Sidoqoftë, ajo gjithashtu shpreson të inkurajojë një qasje më bashkëpunuese mes shumë partive që kundërshtojnë qeverinë populiste të kryeministrit Andrej Babis.

“Gratë nuk vuajnë nga egoja në të njëjtën mënyrë siç vuajnë shumë udhëheqës meshkuj të partive,” i tha ajo Reporting Democracy.

Kjo sugjeron që Adamova ka përfunduar punën e saj për të inkurajuar bashkëpunimin.

Dhoma e ulët e parlamentit Ҫek dominohet nga ligjvënësit meshkuj. Vetëm 45 – ose 22.5 përqind – nga 200 vendet në Dhomën e Deputetëve janë të zënë nga përfaqësuese femra.

Kjo e lë vendin të renditet në vendin e 85-të nga 192 për barazi parlamentare, në nivel me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe poshtë Kinës, Afganistanit dhe Somalisë, sipas Inter-Parliamentary Union, një rrjet global parlamentesh kombëtar.

Në një marifet të kohëve të fundit në media, disa nga këto deputete femra “kërkuan falje” nga kolegët e tyre meshkuj për shkak se kishin guximin  për t’u përfshirë në politikë.  Zemërimi pas buzëqeshjeve satirike është i dukshëm.

“Duket se ka një prag 20 përqind në të gjithë bordin në jetën publike ҫeke, qoftë politika, sistemi gjyqësor, shkenca, biznesi, çfarëdo qoftë,” tha Horakova e Jsme Fair.

Lëshimet

Përqindjet e ulëta të grave në politikën kombëtare “bien në kundërshtim të mprehtë me nivelet e larta të arsimit dhe punësimit të grave ҫeke”, Jitka Gelnarova dhe Marie Fouskova të Universitetit Charles të Pragës vunë në dukje në një studim të vitit 2016.

Parlamenti nuk ishte gjithmonë aq i pabalancuar, por kjo do të thotë pak në realitet. Ideologjia komuniste diktoi që regjimi i mëparshëm duhej të paktën të barazonte barazinë, dhe një kuotë 30 përqind funksiononte para vitit 1989.

Sidoqoftë, gratë mezi përfaqësoheshin midis udhëheqjes së Partisë Komuniste, qendrës së vërtetë të pushtetit, dhe kur komunizmi u shemb 30 vjet më parë, gratë të gjitha, ranë plotësisht jashtë qeverisë.

Pavlina Janebova, nënkryetare e hulumtimit për Shoqatën për Politikë Ndërkombëtare, një institucion me qendër në Pragë, theksoi se gratë shpesh ishin të prirura t’i shpëtonin kërkesave për të punuar për të qenë  në krye të kujdestarit parësor për shtëpinë dhe fëmijët.

Janebova po ndërton një bazë të dhënash të ekspertëve femra për të ndihmuar në rritjen e pranisë së grave në debatin politik ҫek.

Analistët thonë se nuk është për t’u habitur që barazia gjinore kërkoi aq pak vëmendje, pasi Revolucionarët e Kadifenjtë u përpoqën të ndërtojnë një sistem demokratik nga e para dhe të mbikëqyrin kalimin në një ekonomi të tregut.

Se gratë janë akoma kaq të pakta në jetën publike, thotë shumë për lëshimet.

Brezat e rinj tani përpiqen të përballen me këtë humbje dhe po bëjnë presion që zëri i tyre të dëgjohet. Por kjo nuk i godet ato automatikisht të hyjnë në Dhomën e Deputetëve.  Sondazhet rregullisht tregojnë se gratë janë kryesisht të pa interesuara në politikë, tha Horakova.

‘Është e vështirë për t’u habitur,” tha ajo. “Shumë larg nga inkurajimi për t’u përfshirë, ata dekurajohen në mënyrë aktive dhe kanë pak role të modeleve.”

Akoma, disa janë duke kërkuar të shtyjnë dyert që të hapen.

Njëra është Olga Richterova, nënkryetare e Partisë Pirate, forca më e fortë e opozitës në politikën ҫeke. Me një tërbim energjie, ajo këmbëngul që partia e saj synon të ri-bashkojë gratë me politikë me një etikë të fortë pune dhe angazhim për t’i bërë gjërat.

“Gratë janë larguar nga të gjitha bisedimet në politikë,” tha Richterova. “Ato shpesh janë akoma kujdestarët kryesorë të fëmijëve, kështu që ato kanë kohë dhe energji të kufizuar. Nëse ato do të investojnë në ato burime, atëherë ato duan edhe të shohin rezultate. ”

Kjo pikëpamje praktike dhe fleksibiliteti i kërkuar nga kujdesi për fëmijët shpesh e bëjnë politikën lokale më të përshtatshme për gratë, thonë analistët.

Ishte në një rreth lindor të Pragës që Richterova filloi karrierën e saj politike, duke themeluar shoqatën qytetare Zaostrenona 10 përpara se të hynte në politikën lokale.

Këshilla më e mirë që mori kur ajo hyri në politikën kombëtare, tha ajo, ishte “të merrte një dado të mirë” për dy fëmijët e saj.

Megjithatë, gratë janë ende pak të dukshme në politikën lokale, duke përbërë pak nën 30 përqind të përfaqësuesve të përgjithshëm, sipas të dhënave nga BE.

Fushat

Shumë gra të reja në veçanti duket se kanë hequr dorë nga politika zyrtare. Vetëm 5.5 përqind e grave deputete janë nën 40 vjeç, krahasuar me 24 përqind të ligjvënësve meshkuj.

Por larg nga të qenit pasive, ato po kërkojnë rrugë alternative në jetën publike.

Hulumtimet sugjerojnë se gratë e reja veçanërisht janë në ballë të luftës kundër politikës populiste që ka zënë rrënjë në Evropën Qendrore dhe Lindore, dhe qëndrimet e rrepta për emigracionin, mjedisin dhe barazinë.

Një hulumtim nga YouGov, i qëndrimeve 30 vite pas rënies së Murit të Berlinit, vuri në dukje një prirje për gratë nga “Gjenerata Z” të jenë “më të hapura ndaj diversitetit, dhe më optimiste për fuqinë e tyre për të sjellë ndryshime në një shkallë të gjerë”.

“Gjenerata Z” i referohet personave të lindur mes vitve 1996 dhe 2010.

“Me partitë e krijuara politike do të ishte e vështirë të arrish në një pozicion nga i cili mund të nxisje ndryshimin,” tha Katerina Knapova, e cila punon si aktiviste kur nuk është në punën e saj nga nëntë-pesë në një ministri qeveritare, duke ndjekur doktoraturën e saj në shkencat politike ose duke pasur mendimin e saj të kërkuar si një vlerësuese e tifozëve në gjigantin e futbollit Slavia Praha.

Të nxitura nga teknologjia dhe qasja e menjëhershme në zhvillimet në shoqëritë e tjera, gratë e reja po rriten me besim për të dalë jashtë kufijve tradicional, tha Knapova. Kjo i shtyn ato që të hapin domene që shikohen tradicionalisht si mashkull.

Dita Prikrylova, themeluese e CzechITas, një OJQ që trainon gratë në teknologjinë e informacionit, sheh të njëjtin trend.

“Gratë e reja janë më të sigurta dhe të vetëdijshëme për mjedisin e tyre,” tha ajo.

Industritë e teknologjisë së lartë janë një pikë e veçantë shqetësuese si për barazinë ashtu edhe për demokracinë.  Raporti Global i Gender Gap  i Forumit Ekonomik 2018 paralajmëron se boshllëqe në aftësitë gjinore në fusha të tilla si IT kërcënojnë të përkeqësojnë pabarazitë më të gjera në pjesëmarrjen ekonomike dhe mundësi.

“Kontributi i barabartë i grave dhe burrave në këtë proces të transformimit të thellë ekonomik dhe shoqëror është thelbësor,” thuhet në raport.

“Më shumë se kurrë, shoqëritë nuk mund të lejojnë të humbasin aftësitë, idetë dhe perspektivat e gjysmës së njerëzimit për të realizuar premtimin për një të ardhme më të begatë dhe me qendër në njeriun që mund të sjellin risia dhe teknologjia e qeverisur mirë.”

Përgjigja e Prikrylova ndaj këtyre shqetësimeve është të përvjelë mëngët e saj. Dhjetëra mijëra gra kanë ndjekur kurset e CzechITas, me shumë të ndihmuara atëherë të hyjnë në industrinë e IT.

Në të njëjtën frymë, shkrimet e dorës dhe gjestet politike, siç janë kuotat e barazisë gjinore, u jepen shtrirje të shkurtër në bord nga grupi i ri i politikaneve, aktivisteve dhe sipërmarrëseve femra.

Sona Jonasova tha që ajo themeloi Institutin për Ekonomi Qarkore (INCIEN), një OJQ mjedisore, sepse nuk ishte e kënaqur me mënyrën e trajtimit të mbeturinave dhe çështjeve mjedisore në Republikën Ҫeke.

“Kur shoh që gjërat duhet të bëhen ndryshe, unë nuk ankohem – thjesht i bëj ato,” tha ajo.

Prakticiteti i drejtpërdrejtë gjithashtu informon mënyrën se si INCIEN përputhet me kërkesat e rolit të grave si kujdestaret kryesore të fëmijëve.

“Shumë nga punonjësit tanë janë nëna, që do të thotë se ato kanë nevoja të veçanta në orarin e tyre, kështu që ne duhet të mbetemi fleksibil,” tha Jonasova. Sidoqoftë, ajo insiston që ajo nuk është politike dhe madje hedh poshtë etiketën e sipërmarrësit “social”.

Prikryllova gjithashtu mohon që puna e saj është politike, por përballë përpjekjeve të disave për të ripohuar rolet “tradicionale” gjinore në shoqërinë ҫeke, mbase çdo pjesëmarrje në jetën publike bëhet politike.

Zgjedhja e Caputovës në Mars e tronditën qartë Tomio Okamurën, për shembull. Udhëheqësi gjysmë japonez i Partisë së ekstremit të djathtë Liria dhe Demokracia ishte i shpejtë për ta akuzuar atë për mbështetjen e “shkatërrimit të familjes tradicionale, vlerave tradicionale evropiane, të krishtera dhe shteteve sovrane kombëtare”.

Sigurisht, gjetja e një “Caputova Ҫeke” nuk do të zhdukte korrupsionin, paragjykimin apo nacionalizmin, por mund të ndihmonte në ankorimin e vlerave demokratike, tha analisti Jan Burianec kohët e fundit për mediat lokale pasi agjensia e tij STEM / MARK lëshoi kërkime për kandidatët e mundshëm për zgjedhjet e ardhshme presidenciale, të vendosura për vitin 2023.

“Të anketuarit, pak a shumë, më mirë do të kishin një burrë në detyrë,” tha ai. “Por nëse shfaqet një grua karizmatike, ajo ka shanse të mëdha. Një kandidate femër madje mund të sjellë njerëz më pak aktivë në votime … [dhe] mund të përmbushë cilësitë që njerëzit i konsiderojnë që mungojnë  në një  president, dikush me karizëm dhe një mënyrë diplomatike që mund të bashkojë vendin. “