Ekonomia e Kosovës po rimëkëmbet shpejt e me rreziqe, 7.1% rritja për sivjet

Ekonomia e Kosovës po rimëkëmbet me shpejtësi, por rreziqet për perspektivë mbeten të larta ndërsa vendi vazhdon të përballet me pandeminë.

Në raportin e Bankës Botërore “Konkurrenca dhe Rimëkëmbje pas pandemisë COVID-19”  thuhet se aktiviteti ekonomik në Kosovë në vitin 2021 pritet të zgjerohet me 7.1 për qind kundrejt një rikthimi të vizitave nga diaspora, masave mbështetëse fiskale dhe rritjes  së huadhënies.

Mbi 4 për qind parashikohet të mbetet rritja ekonomike e Kosovë në periudhën afatmesme.

“Rritja parashikohet të mbetet mbi 4 për qind në periudhën afatmesme. Ruajtja e shkallës së përshpejtuar të vaksinimeve është një përparësi në afatin e afërt”, thuhet në raport.

Në planin afatmesëm, Kosova duhet të kalojë në një model rritjeje më të orientuar drejt produktivitetit.

Kushtet kryesore dhe sfidat

Sipas raportit, Kosova pati rritje me një mesatare prej 4.6 për qind midis vitit 2014 dhe 2019. Ekonomia u tkurr me 5.3 për qind në vitin 2020, por informaliteti i lartë fshehë ndikimin e plotë ekonomik dhe social të pandemisë.

Tek punësimi, raporti thotë se ka më shumë gra të papuna se burra.

“Punësimi formal tejkaloi ndikimin e pandemisë, por pjesëmarrja e ulët e fuqisë punëtore, veçanërisht për gratë, vazhdon të jetë ndër kufizimet kryesore të Kosovës”, thotë raporti.

Më tej përmendet varfëria ku sipas këtij raportit, pritet të ulet në 2021 (rreth 2 pikë përqindje) në 21 për qind, duke u kthyer përsëri në nivelin e saj të vitit 2019.

Rritja u kthye në territor pozitiv gjatë tremujorit të katërt të vitit 2020 dhe mori vrull gjatë gjysmës së parë të vitit 2021.

Kosova u përball me një valë të re infeksionesh në fund të gushtit 2021. Megjithatë, vaksinimet u rritën në prill 2021, duke tejkaluar 1.2 milion doza të administruara deri në shtator 2021.

Modeli i rritjes së Kosovës është kryesisht i bazuar në konsum, me një mbështetje të konsiderueshme financiare nga diaspora.

Deficiti tregtar mbetet i lartë, megjithëse eksportet e mallrave filluan të rriten gjatë pandemisë. Investimet private iu shtuan rritjes vitet e fundit, por u përqendruan kryesisht në industritë e tregtisë dhe ndërtimit, me përhapje të kufizuara të produktivitetit.

Rezultatet e dobëta në arsimit dhe shëndetësi  kufizojnë kontributin e kapitalit njerëzor në rritjen gjithëpërfshirëse. Duke pasur parasysh rritjen e varianteve të reja të virusit dhe tendencave të vaksinimit, si në Kosovë ashtu edhe në nivel global, rreziqet e pandemisë mbeten të larta. Vaksinimi i përshpejtuar është përparësia kryesore në afatin e afërt.

Në periudhën afatmesme, ekziston një nevojë e ngutshme për të përqendruar politikat në trajtimin e kufizimeve në rritjen e produktivitetit më të lartë dhe investimin në kapitalin njerëzor.

Zhvillimet e fundit

Banka Botërore përmes këtij raport tregon se rritja ekonomike mori vrull gjatë tremujorit të parë të 2021, duke arritur në 5.6 për qind.

Aktiviteti ekonomik vlerësohet të zgjerohet me 7.1 për qind në 2021, me eksportet dhe konsumin privat që pritet të japin kontributin më të lartë në rritje.

Eksportet e shërbimeve, thuhet se tejkaluan nivelet e vitit 2019, deri në qershor 2021-ës, dhe deri në fund të vitit vlerësohen të tejkalojnë nivelet 2019-ës me 9.5 për qind.

Rimëkëmbja me vizitat e diasporës vazhdon të nxisë eksportet e shërbimeve të Kosovës dhe dërgesat joformale. Eksportet e mallrave gjithashtu kanë qenë në rritje. Masat e kufizuara të kontrollit dhe mbështetjes fiskale dhe rritja e fortë e kredisë forcuan konsumin privat.

Megjithëse informacioni mbi tregun e përgjithshëm të punës nuk është i plotë për shkak të një pjese të madhe të punësimit jo formal, ka përfitime të konsiderueshme në punësimin formal.

Rreth 40 mijë vende të reja të punës në krahasim me periudhat e njëjta të dy viteve më parë.

“Numri mesatar i kontribuuesve aktivë të pensioneve u rrit me 13.6 për qind gjatë tremujorit të dytë të vitit; që përfaqësojnë rreth 40 mijë vende të reja pune zyrtare në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit 2020 dhe 2019”, bën të ditur raporti.

Gjatë tremujorit të dytë të vitit 2021, numri i punëkërkuesve të regjistruar gjithashtu ra me më shumë 30 për qind krahasuar me periudhën e njëjtë të 2020-ës.

Inflacioni i çmimeve të konsumit, i nxitur kryesisht nga çmimet më të larta të importit, pritet të arrijë një mesatare vjetore prej 3.5 për qind sivjet.

Çmimet e importit pritet të përshpejtohen, me rritjen më të theksuar të importeve të mallrave. Nëse çmimet e ushqimeve rriten mbi çmimet e përgjithshme të konsumit, ndikimi i tyre tek të varfërit mund të jetë domethënës.

Rritja e eksporteve pritet të tejkalojë rritjen e importeve, megjithatë, importet rriten nga një deficit më i lartë i llogarisë rrjedhëse bazë, parashikohet të arrijë në 8.5 për qind të PBB -së në 2021, nga 7 për qind në vitin 2020.

Të ardhurat publike do të rriten me rreth 24 për qind në vit në 2021, falë një rritje të qarkullimit  dhe rikthimit tëimporteve, por edhe inflacionit më të lartë dhe mbledhjes së borxhit tatimor.

Shpenzimet publike pritet të ulen me 3 për qind në krahasim me vitin 2020, të nxitura kryesisht nga nën -shpenzimet e investimeve publike. Si rezultat, deficiti fiskal deri në fund të vitit do të jetë nën 1 përqind të PBB-së.

Borxhi pritet të rritet nga 22.2 për qind e PBB -së në 2020 në 23.8 për qind në 2021, i nxitur kryesisht nga borxhi i brendshëm më i lartë.

Për sektori financiar raporti thotë se po përjeton rritje të fortë të kredisë dhe depozitave. Mjaftueshmëria e kapitalit mbeti mbi kërkesat rregullatore ndërsa kreditë jo perfomruese luhatën në mes 2.5 dhe 2.7 për qind nga muaji janar deri në korrik 2021.

Në perspektivë

Banka Botërore thotë se rritja pritet të zbutet në vitin 2022, por do të mbetet mbi 4 për qind në periudhën afatmesme, e kushtëzuar nga rrjedha globale e pandemisë dhe menaxhimi i saj i suksesshëm.

Varfëria gjithashtu parashikohet të bjerë. Eksportet pritet të rriten me një ritëm më të ngadaltë. Investimet pritet të rriten, të nxitura nga investimet e përshpejtuara publike, rivendosja e besimit të biznesit dhe ngadalësimi i inflacionit, duke siguruar kështu një kontribut më të lartë në rritjen krahas konsumit. Megjithatë, investimet pritet të vazhdojnë të fokusohen kryesisht në aktivitetet e ndërtimit.

Raporti thotë se do të ketë rritje të kërkesës për import dhe të shpenzimeve publike.

“Bilanci i llogarisë rrjedhëse parashikohet të përkeqësohet margjinalisht,  nxitur nga kërkesa më e lartë  për import. Rritja e shpenzimeve publike parashikohet të përshpejtohet në një periudhë afatmesme, duke çuar në deficite më të larta fiskale, të nxitura nga një përshpejtim i shpenzimeve të investimeve publike, por edhe rritje të shpenzimeve aktuale të nxitura nga zbatimi i Planit të Ringjalljes Ekonomike“, thotë raporti

Si rezultat, nivelet e deficitit fiskal pritet të rriten nga 2021 duke arritur një mesatare prej 2 për qind të PBB-së për një periudhë afatmesme, me borxhin publik dhe garancitë si pjesë e PBB-së që rritet nga 23.2 për qind në 2021 në 27.8 për qind deri në fund të 2023.

Duke qenë se parashikimet varen nga supozimi i një aktiviteti të kufizuar ekonomik kufizimet në periudhën afatmesme, rreziqet e pandemisë për perspektivën vazhdojnë të mbeten të larta për Kosovën. Përhapja e kufizimeve të udhëtimit ndërkombëtar nga vendet pritëse të diasporës gjatë vitit 2022 mund të ndikojë në rritjen dhe pozicionin fiskal.

Në terma afat-mesëm, reformat fiskale të besueshme duhet të zbatohen përmes racionalizimit të shpenzimeve aktuale dhe përjashtimeve nga taksat për të siguruar hapësirë ​​fiskale për nevojat zhvillimore dhe për të shmangur grumbullimin  më të shpejtë të borxhit.