Çfarë është Transnistria dhe pse ka rëndësi për Rusinë?
Lufta në Ukrainë po e provokon një konflikt të ngrirë në rajonin separatist të Moldavisë.
Kur liderët e Rusisë i përmendin “popullatat e shtypura rusishtfolëse”, shumë ish-vende sovjetike e kapërdijnë këtë përmendje me shumë vështirësi. Presidenti Vladimir Putin e përdor këtë pretendim të rremë për ta justifikuar luftën e tij në Ukrainë. Fokusi i fundit i Rusisë është Transnistria, një republikë e panjohur e shkëputur në kufirin jugperëndimor të Moldavisë me Ukrainën. Të hënën, Ministria e Sigurisë Shtetërore e Rajonit në Tiraspol, kryeqyteti i vetëshpallur i tij, u bombardua. Dy shpërthime të martën shkatërruan antenat e radios ruse në fshatin Maiac. Mund të kenë qenë sulme të rreme. Thuhet se njësitë ruse në zonë janë mobilizuar. Qeveria e Moldavisë ka frikë se mund të tërhiqet në luftë. Çfarë roli mund të luajë Transnistria?
Konflikti Transnistrian mbushi 30 vjet muajin e kaluar. Në vitin 1990, kur Moldavia u shkëput nga Bashkimi Sovjetik, rajoni i saj rusisht-folës e shpalli pavarësinë për të mbetur në federatë. OKB-ja e njohu pavarësinë e Moldavisë në mars të vitit 1992; luftimet me separatistët e mbështetur nga Rusia në Transnistria u intensifikuan menjëherë. Lufta civile pesë-mujore mori deri në 1000 jetë, por nuk arriti ta zgjidhë statusin e territorit. Transnistria, shtëpia e 450,000 njerëzve sipas vlerësimeve të saj, është bërë një tipar i vështirë rajonal. Nuk ka kufi të fortë me Moldavinë. Rajoni e përdor pjesën më të madhe të infrastrukturës publike të vendit, duke përfshirë hekurudhat dhe shërbimin postar. Moldavia mbështetet në Transnistrian për pjesën më të madhe të furnizimit me energji.
Transnistria, e cila ka një bazë industriale më të madhe se vetë Moldavia, përfiton gjithashtu nga bashkimi i qetë në marrëveshjen tregtare të Moldavisë me BE-në. Baronët vendas kanë përfituar nga jeta në margjinat ndërkombëtare dhe nga afërsia me portin e Odessa në Ukrainë. Gjëja e fundit që ata duan është të “çlirohen” nga rusët. Por Transnistria mund të mos ketë shumë zgjedhje. Rusia ushtron kontroll të konsiderueshëm politik, siguron gaz falas dhe mban një forcë të përhershme prej 1500 trupash dhe pothuajse 20,000 tonë pajisje ushtarake të epokës sovjetike në këtë territor. Megjithatë, ajo ka ndaluar së njohuri pavarësinë e saj, siç ka bërë në të kaluarën për shtetet e shkëputura të Gjeorgjisë, Osetinë e Jugut dhe Abkhazinë, dhe së fundmi, në shkurt, për rajonet separatiste lindore të Ukrainës, Donetsk dhe Luhansk.
Lufta në Ukrainë e ka sjellë Transnistrinë në qendër të vëmendjes. Më 22 prill Rustam Minnekayev, një gjeneral rus, tha se një goditje e suksesshme ushtarake përmes jugut të Ukrainës do t’i jepte ushtrisë së tij qasje në Transnistria. Kjo do ta shkëpuste Ukrainën nga Deti i Zi, duke i dhënë një goditje të rëndësishme ekonomisë së saj. Do të krijonte gjithashtu një korridor tokësor, duke u dhënë mundësinë forcave ruse ta sulmojnë Ukrainën nga perëndimi dhe të depërtojnë më thellë në veri. Moldavia, një vend me rreth 2.6 milionë banorë, i cili nuk është as anëtar i NATO-s dhe as i BE-së, dhe për këtë arsye i mungojnë garancitë e sigurisë, ka nxituar ta deklarojë “neutralitetin” e saj. Marrja e Transnistrisë do ta zgjeronte gjithashtu terrenin e Rusisë drejt Rumanisë, krahut lindor të NATO-s në rajon. Ky kërcënim mund ta shtojë presionin mbi Ukrainën dhe aleatët e saj perëndimorë për të arritur një marrëveshje paqeje me kushtet ruse, thotë Stefan Wolff, profesor i sigurisë ndërkombëtare në Universitetin e Birminghamit, në Britani.
Tanket ruse nuk ka gjasa të futen në Transnistria së shpejti. Ato janë kryesisht të lidhur në Donbas, në Ukrainën lindore. Një rrugë përmes Odesës, portit kryesor të Ukrainës, do të ishte e vështirë: qyteti është fort i fortifikuar. Rusia mund të shpresojë ta sulmojë Transnistrinë së pari, duke krijuar një korridor tokësor që do ta shkëpuste Odesën nga pjesa tjetër e Ukrainës. Por në praktikë, kjo do t’i linte krahët e saj të ekspozuar rrezikshëm ndaj forcave ukrainase. Territori ka një pistë avioni dhe depo të vjetra municionesh (në gjendje të ndryshme kalbjeje) të cilat mund të jenë me përdorim të kufizuar. Rusia, Ukraina dhe Moldavia kanë secila një interes të ripërtërirë në këtë copë toke. Jeta në periferi ndërkombëtare duket si një gjë e së kaluarës për Transnistrinë./The Economist
Përgatiti: Nuhi Shala
