Mungesa e menaxhimit institucional, fëmijët e komuniteteve jo shumicë rrezikojnë braktisjen e shkollimit

Fëmijët e komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian në Kosovë mund të mbesin pa qendra mësimore nëse nuk transformohen në institucione arsimore.

33 Qendrat Mësimore Shtesë të Kosovës, të cilat ofrojnë shërbime arsimore plotësuese për fëmijët romë, ashkali dhe egjiptianë në mënyrë që të përmirësojnë performancën e tyre në shkollë dhe integrimin në shoqëri, janë në rrezik të mbyllen për shkak të mungesës së menaxhimit institucional.

Dështimi për të transformuar Qendrat Mësimore në institucione po vë në dyshim pozicionin e tutorëve të tyre,  të cilët nuk kanë një listë të rregullt të pagave përmes së cilës paguhen nga shteti, por vetëm përmes donacioneve dhe granteve. Mbyllja e tyre rrit mundësinë që 1,200 fëmijë nga komunitetet romë, ashkali dhe egjiptianë që ndjekin mësimin në këto qendra, të braktisin shkollën.

Qendrat janë të vendosura në të gjithë Kosovën dhe deri më tani kanë qenë nën menaxhimin e dy OJQ -ve, Zëri i Romëve, Ashkalive dhe Egjiptianëve, VoRAE, dhe Terres des Hommes – Kosovë. Ka gjithsej 83 qendra në 20 komuna. Por organizatat po kërkojnë që ato të kalojnë nën menaxhimin institucional.

“Duhet të merret parasysh se këta fëmijë janë nga familje me varfëri të madhe, me prindër që nuk dinë të lexojnë dhe shkruajnë, dhe që nuk kanë hapësirë ​​në shtëpi për të mësuar,” tha zyrtarja e arsimit në VORaE, Argnesa Jahamurataj-Visoka për BIRN.

“Këto qendra janë të vetmet që ofrojnë hapësirë, materiale, aktivitete dhe ushqim të mjaftueshëm për fëmijët e komuniteteve jo-shumicë”.

Në vitin 2018, Ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit e Kosovës, MASHTI, lëshoi ​​një Udhëzim Administrativ, i cili parashihte që qendrat të hynë nën përgjegjësinë e komunave, MASHTI-t dhe Ministrisë së Financave.

Sidoqoftë, VoRAE pretendon se ky institucionalizim nuk ka filluar ende. Jahamurataj e përshkruan nivelin e bashkëpunimit institucional aktual si “të mjegullt”, duke thënë se nuk ka koordinim midis institucioneve lokale dhe qendrore.

“Si organizatë, ne shkojmë në komunë, komuna na thotë se ata nuk mund t’i vënë më ata [mësuesit e qendrës] në listën e pagave sepse kanë zvogëluar numrin e punonjësve. Ne shkojmë në Ministri të Arsimit, ata thonë se nuk kanë marrë asnjë kërkesë nga komunat. Ministria e Financave thotë të njëjtën gjë”, thotë ajo.

Zyrtarja e arsimit thotë se mungesa e koordinimit midis ministrive dhe komunave po rrezikon mbylljen e qendrave, të cilat zakonisht funksionojnë në shkollat ​​fillore.

Udhëzimi Administrativ, i cila është kryesisht një marrëveshje bashkëfinancimi, parashikon që në vitin e parë të zbatimit të saj, qendrat të financohen tërësisht nga organizatat,. Në vitin e dytë, barra financiare do të përgjysmohet, organizatat të paguajnë 50 përqind të kostove dhe komunat mbulojnë gjysmën tjetër. Në vitin e tretë, financimi do të kalojë plotësisht nën menaxhimin e komunave.

Në komunën e Suharekës, ku funksionojnë dy qendra, tutorët paguhen përmes kontratave individuale. Në vitin 2020, ato u financuan nga OJQ -të, dhe në vitin 2021, 50 përqind nga bashkia dhe 50 përqind nga VORaE, në përputhje me Udhëzimin Administrativ.

“Ne kemi një problem me pagat e tutorëve sepse nuk mund t’i përfshijmë në sistemin e pagave sepse nuk na lejohet nga Ministria e Financave”, tha Drejtori i Arsimit në Suharekë, Avni Tafolli. Tafolli thotë se kanë probleme me nivelin qendror sepse nuk marrin mbështetje për asnjë qendër nga Ministria e Arsimit.

BIRN është përpjekur të marrë përgjigje nga Ministria e Financave në lidhje me këtë çështje, por askush nga strukturat e MF-së nuk është përgjigjur në kohën e publikimit të këtij artikulli.

Për dy qendrat në fshatrat Vojnoc dhe Xhyrkoc, në Shtime, shpenzimet buxhetore u mbuluan plotësisht nga VORaE për vitin 2020 por vetëm gjysmën në vitin 2021. Drejtoria e Arsimit në Shtime i tha BIRN se nga viti 2022 komuna do të mbulojë të gjitha shpenzimet nëse kërkesat plotësohen nga Ministria e Financave për të vënë tutorët në listën e pagave.

Në Gjilan, ku gjendet një qendër, për tre vjet, financimi është mbuluar gjysma nga komuna dhe gjysma nga qeveria zvicerane përmes VORaE. Sipas Drejtorisë së Arsimit, marrëveshja parashikon që financimi të mbulohet plotësisht nga bashkia në vitin 2022.

Udhëzimi Administrativ obligon MASHTI-in të planifikojë një buxhet vjetor për të mbështetur programet e miratuara të qendrave; programet e financimit të bazohen në rregulloren e qeverisë; njoftimet publike të financimit të projekteve përmes kategorisë së subvencioneve; MASHTI të ofrojë mbështetje të veçantë për programet e qendrave mësimore.

Ministria i tha BIRN-it se ndau 200,000 euro për qendrat mësimore për këtë vit dhe 400,000 për 2022.

“Komunat mund të planifikojnë një buxhet për qendrat mësimore që janë nën kontrollin e tyre brenda Grantit të Edukimit Specifik”, thuhet në përgjigjet e tyre.

Udhëzimi Administrativ thotë se komunat duhet të mbështesin punën e Qendrave Mësimore në planifikimin e tyre vjetor të buxhetit për arsimin. Përmes grantit të veçantë arsimor, ata duhet të planifikojnë buxhetin bazë për krijimin dhe funksionimin e qendrave të mësimit me bazë shkollore.

Në qendrën në Rahovec, Drejtori i Arsimit, Avni Morina, tha se në mungesë të listës së pagave, dy tutorët e angazhuar paguhen nga kategoria e mallrave dhe shërbimeve shkollore.

Ndryshe nga kjo komunë, në dy qendrat mësimore në Podujevë, financimi i tutorëve ende bëhet vetëm nga donatorët e VoRAE. Në Kamenicë, ku ka një Qendër Mësimore Shtesë, financimi mbulohet tërësisht nga komuna. Ata kurrë nuk kanë pasur problem me financimin sepse mësuesit nga Drejtoria e Arsimit kryejnë edhe detyrat e tutorëve.

Sipas Udhëzimit Administrativ, donacione të ndryshme mund t’u jepen mbajtësve të qendrave mësimore, ose përmes buxhetit të shtetit, me një specifikim për t’u përdorur nga qendrat mësimore. Avni Fetahu, drejtor i arsimit në Podujeve, tha se “ata kishin pasur ndonjëherë probleme me pagat e tutorëve”.

Në vitin 2019, përfaqësuesit e organizatave joqeveritare, përfshirë VORaE, protestuan para MASHT-it, duke kërkuar financimin e qendrave.

“Donatorët janë tërhequr sepse Kosova ka krijuar ligje për të financuar këto qendra por nuk po i zbaton ato, kështu që rrezikojmë të mbetemi pa këto qendra”, thanë ata.