Ligji për gjuhën zemëron keq opozitën maqedonase

Qeveria e Maqedonisë ka publikuar në fletoren zyrtare ligjin që zgjeron përdorimin zyrtar të gjuhës shqipe, edhe pse presidenti ka refuzuar ta firmosë atë dhe opozita ndan të njëjtin mendim me të.

Ministria e Ekonomisë e Maqedonisë u bë të enjten institucioni i parë që filloi të zbatojë dispozitat e Ligjit të ri për Përdorimin e Gjuhëve, i cili zgjeron përdorimin zyrtar të gjuhës shqipe në të gjithë vendin.

Ministria e ka zëvendësuar tabelën e saj në hyrje të ndërtesës me një tabelë me dy gjuhë, të shkruar në maqedonisht dhe shqip.

Sipas nenit 7 të ligjit, i cili u botua në gazetën zyrtare të martën – pa nënshkrimin e presidentit Gjorge Ivanov – të gjitha institucionet shtetërore duhet të ndryshojnë tabelat e tyre në dy gjuhë, me emrat e tyre të shkruar me germa të barabarta në të dy gjuhët, por me shkrimin në maqedonisht të parin.

Kjo do të zbatohet edhe në disa ndërtesa komunale, si dhe për emrat e rrugëve, pikat e kalimit kufitar dhe aeroportet, nëse ato ndodhen në një zonë ku të paktën 20 për qind e popullsisë nuk janë maqedonas etnik.

Qeveria e Zoran Zaev duket e pa shqetësuar nga kërcënimet e opozitës se do ta çojnë ligjin në Gjykatën Kushtetuese, duke njoftuar se ai do të zbatohet plotësisht brenda gjashtë muajve të ardhshëm.

Ndryshimi do të dojë kohë dhe para

Pavarësisht kundërshtimeve politike, qeveria është e vendosur të zbatojë ligjin. Ndërsa kostoja totale e zbatimit të tij në të gjithë vendin ende nuk dihet, rreth 250,000 euro janë lënë mënjanë për një agjenci të re kombëtare që do të monitorojë dhe koordinojë zbatimin e ligjit.

“Agjencia do të ofrojë mbështetje për institucionet për përkthime dhe redaktimin e dokumenteve dhe do të promovojë përdorimin e gjuhëve të folura nga të paktën 20 për qind e popullsisë,” tha zëdhënësi i qeverisë Muamet Hoxha për Radion Europa e Lirë të enjten.

Përveç kësaj, Ministria e Drejtësisë do të marrë rreth 120,000 euro nga buxheti për të ngritur një inspektorat për përdorimin e gjuhëve që do të ketë të drejtë të gjobisë institucionet që nuk i binden ligjit.

Qeveria ka hedhur poshtë pretendimet e partisë opozitare VMRO DPMNE se ligji do të sjellë punësimin e padrejtë masiv të shqiptarëve etnikë në këto institucione.

Ajo këmbëngul se shumica e njerëzve që do të punojnë në zbatimin e ligjit të ri do të vijnë nga shërbimi civil aktual.

“Secili institucion duhet të analizojë më parë kapacitetet e veta dhe më pas, sipas kësaj, të ndërmarrë hapa për të përmirësuar kapacitetet e tyre ose burimet njerëzore, në mënyrë që ligji të zbatohet,” tha zëdhënësi i qeverisë Hoxha.

Ligji mund të përballet me një sfidë kushtetuese

Shumica parlamentare e udhëhequr nga Bashkimi Social Demokrat i Maqedonisë i Zaevit, SDSM, fillimisht e miratoi ligjin e ri të gjuhës në janar 2018.

Ajo këmbënguli se ligji ishte dispozita e fundit ligjore e mbetur që rrjedh nga Marrëveshja e Paqes e Ohrit e vitit 2001 që i dha fund një konflikti të armatosur midis kryengritësve shqiptarë dhe forcave maqedonase.

Ligji zgjeroi përdorimin zyrtar të gjuhës shqipe në të gjithë vendin, në të cilin shqiptarët etnikë përbëjnë rreth një të katërtën e popullsisë së përgjithshme prej 2,1 milionë banorësh, duke lehtësuar komunikimin në gjuhën shqipe me institucione si komunat, spitalet dhe gjykatat.

Ndryshimet kushtetuese të bëra në vitin 2002 dhe ligji i mëparshëm për gjuhët tashmë e përkufizonte shqipen si një gjuhë zyrtare, por i dha asaj status zyrtar vetëm në zonat ku shqiptarët përbënin mbi 20 për qind të popullsisë lokale.

Kur presidenti Ivanov nuk pranoi të nënshkruante ligjin, duke këmbëngulur se ai ishte i dëmshëm për shkak se prezantonte dygjuhësinë, parlamenti thjesht përsëriti procedurën dhe e miratoi përsëri ligjin në mars të vitit 2018. Sipas partive në pushtet, presidenti tani e kishte detyrim ta nënshkruante ligjin, gjë të cilën ai nuk e ka bërë ende.

Pas disa muajsh pritje që ai të vepronte, kryetari i parlamentit, Talat Xhaferi, të martën, e publikoi ligjin në fletoren zyrtare, pa nënshkrimin presidencial, duke e bërë kështu aktiv ligjin.

Kryetari i parlamentit këmbënguli se po të mos kishte bërë këtë, ai do të ishte përgjegjës për mosrespektimin e ligjit.

Por publikimi i ligjit ka shkaktuar zemërim të parashikueshëm nga partia e krahut të djathtë VMRO DPMNE, e cila ka qëndruar në anë të presidentit, duke këmbëngulur se ligji i ri ishte i dëmshëm.

“Ligji për dygjuhësinë ka vrarë sundimin e ligjit në Maqedoni,” tha të enjten kryetari i VMRO DPMNE, Hristijan Mickoski.

VMRO DPMNE tha se po mendonte të ngrinte një padi kundër Zaevit dhe Xhaferit dhe po përgatitej gjithashtu të kundërshtonte ligjin përpara Gjykatës Kushtetuese. Ndërkohë, ajo i bëri thirrje institucioneve qendrore dhe lokale që të bojkotojnë zbatimin e ligjit.

“Nëse krerët e institucioneve përballen me ndonjë presion për ta vënë në zbatim atë, komisioni ligjor i partisë VMRO DPMNE do të jetë në dispozicion të tyre për ndihmë ligjore ose ndonjë ndihmë tjetër,” tha partia të mërkurën.

Një gjyqtar në pension i Gjykatës Kushtetuese, Trendafil Ivanovski, tha se publikimi i ligjit pa firmën e presidentit ishte i gabuar.

Kishte “një argument të qartë se është shkelur kushtetuta”, tha ai, duke shtuar se Gjykata Kushtetuese tani duhet të anulojë ose të pezullojë përkohësisht zbatimin e ligjit.

“Nëse gjykata i qëndron parimeve të saj, jam i sigurt se ajo do të nisë një procedurë gjyqësore,” tha Ivanovski.

Ndërkohë, partitë në pushtet i janë përgjigjur me një kundër-argument akuzave të VMRO DPMNE-së se ligji dëmton unitetin kombëtar duke futur dygjuhësinë, duke u shprehur se ligji i ri në fakt do ta bëjë vendin më të bashkuar.

Artan Grubi, një deputet i Bashkimit Demokratik për Integrimin në pushtet, BDI, një parti etnike shqiptare, tha se ligji i ri kishte “përfunduar pjesën normative të Marrëveshjes së Ohrit dhe tani ne mund të vazhdojmë të zhvillojmë kohezionin mes dy grupeve më të mëdha etnike në Maqedoni dhe të të gjithë të tjerëve”.

Deputeti shtoi: “Ligji do ta bëjë Maqedoninë më të fortë, sepse të drejtat e fituara të një komuniteti nuk pengojnë të drejtat e të tjerëve.”