Elif Shafak: Kafeja që ma përkujton Stambollin

Një noveliste nomade nga Turqia zgjedh disa gjëra të cilat i japin ndjesinë e shtëpisë së saj…

Unë i dua shumë ritualet që vijnë me çaj dhe kafe. Më pëlqen të kem një tigan dhe gota çaji në tryezën time kur shkruaj. Ose një nga filxhanët e mi të kafesë. E preferuara ime është prej atyre filxhanëve të vegjël, në blu të errët, e cila është zbukuruar me lule të vogla dhe vjen me një tigan të përshtatshëm. Në Turqi, kafenetë janë vatër e bisedave politike – njerëzit mblidhen në to për të shkëmbyer ide, biseduar dhe debatuar.  Në Perandorinë Osmane kafeja u ndalua nga disa sulltanë: autoritetet morën vesh se kur njerëzit ishin ngopur me kafe ata kishin marrë guximin për ta sfiduar rendin ekzistues. Zakonisht, kafenetë janë hapësira për meshkujt, mirëpo gjatë kohës sa isha studente në Stamboll, dhe më vonë kur u ktheva në këtë qytet për të dhënë mësime, ishte e rëndësishme për mua të merrja pjesë në ato diskutime. Unë do të doja të shihja më shumë gra nëpër kafenetë turke; është i trishtueshëm fakti se ka kaq pak. Këto ditë, unë jetoj shumicën e kohës në Angli, por unë ende e pi çajin dhe kafenë time sikurse një kafe turke.

Një makinë shkrimi e verdhë ma dha lirinë e të shkruarit

Jam lindur si majtake. Në shkollë, u detyrova të shëndrrohesha në djathtake për shkak të shkrimit dhe këtë shëndrrim e përjetova me shumë vështirësi. Isha një fëmijë i vetmuar dhe një lexuese e etur, por shkrimin e mësova e fundit në klasën time. Edhe sot e kësaj dite, e kam të vështirë të shkruarit me dorë. Edhe nënshkrimi i librave mund të jetë një provë. Ndodhi vetëm atëherë kur isha 18 vjeç dhe kur bleva makinën time të parë të shkrimit në një treg gjësendesh që dora ime e majtë dhe e djathtë gjetën një ndërveprim të përbashkët. Ajo makinë shkrimi ishte një gjë e vjetër dhe e një cilësie të dobët e cila do të linte shenjat e ngjyrës në të gjitha letrat e mia. Menjëherë pas kësaj unë e zëvendësova atë me një makinë shkrimi me ngjyrë të verdhë. E kam përdorur për një kohë të gjatë dhe kjo më dha një ndjenjë të jashtëzakonshme lirie. Tani, sigurisht, unë përdor një kompjuter për të shkruar, por më mungon ajo makinë shkrimi. Ndihem mirënjohëse për të.

Qilimët ma japin ndjesinë e të qenit në shtëpi

Kurdoherë që shkoj në një qytet të ri ose në një shtëpi të re, blej një qilim të vogël dhe e vendos atë nën tavolinën time për të më dhënë një ndjenjë të familjaritetit dhe vazhdimësisë. Ndoshta ka një pjesë prej meje që ende kujton tregimet e “Një mijë e një netë” që e kam dëgjuar nga gjyshja si fëmijë: bota mund të ndryshojë vazhdimisht, por për aq kohë sa ju jeni ulur në një qilim të vogël, ju do ta ndieni vetën si në shtëpinë tuaj kudo.  Ose, në mënyrë të barabartë, ju jeni një i huaj kudo në varësi të mënyrës se si e shihni atë. Qilimi im i preferuar ishte ai që bleva në Grand Bazaar në Stamboll kur u transferova për herë të parë atje në fillim të viteve 20-ta. Megjithëse prindërit e mi ishin turq, nëna ime zhvendosej shpeshherë, kështu që unë u rrita në shumë vende të ndryshme. Ai qilim i vogël ishte i rëndësishëm për mua, një shenjë e përkatësisë time.

Kufjet e mia e më mbajnë larg  heshtjes

Shumë shkrimtarëve nuk u pëlqen zhurma, por për mua heshtja është shumë shqetësuese, disi sterile. Në Stamboll, jam mësuar me tingujt e rrugës, të cilat janë gjithmonë të zëna, madje edhe gjatë natës. Më pëlqente t’i mbaja dritaret e hapura dhe të dëgjoja shitësit e rrugës, duke sharë në mes të trafikut. Kur energjia përreth meje është e nivelit të lartë atëherë shkrimi im bëhet më i qetë. Kështu që tani, kur punoj, dëgjoj muzikë – zakonisht muzikë me zë të lartë dhe paksa muzikë agresive. Ndonjëherë e dëgjoj të njëjtën këngë 70 ose 80 herë. Më pëlqen muzika e rëndë metalike (heavy metal), gotike ose pagane, dhe e dëgjoj atë përmes kufjeve të mëdha që mi mbështjellin veshët. Unë futem në atë hapësirë, dhe ndjehem sikur po kaloj në një dimension tjetër.

Poezitë e Rumit më familjarizuan me spiritualizmin

Unë kam lindur në Strasburg dhe kam jetuar në Ankara, Madrid, Këln dhe Stamboll. Një nga problemet e jetës nomade është se nuk mund ta mbash bibliotekën tënde në një vend. Sa herë që lëviz, duhet të mendoj me kujdes se çfarë të marr me vete. Por ka disa libra që janë gjithmonë me mua, dhe kryesorja midis tyre është “Poezitë e zgjedhura” e Rumit. I kam lexuar për herë të parë kur isha studente në universitetin në Ankara.  Në një farë kuptimi, vargjet e atyre poezive ndryshuan rrjedhën e jetës sime. Unë po studioja shkencë dhe nuk isha rritur në një familje shpirtërore – megjithëse gjyshja ime ishte shumë paragjykuese. Unë nuk jam besimtare, por poezitë e Rumit, që përfshijnë elemente të Islamit, Judaizmit, Krishterimit dhe Misticizmit, e hapën botën para meje. Përfundimisht, ato u bënë pjesë e frymëzimeve për një prej romaneve të mia, “Dyzet rregullat e dashurisë”.  Unë vazhdoj ti kthehem librit të Rumit sepse ju mund ta lexoni atë në shumë mënyra: përpara, prapa, duke e hapur atë në një faqe të rastësishme, dhe duke e mbyllur përsëri. Është një libër ku hapen dyer të shumta dhe me shumë korridore.

Unazat e argjendta tregojnë rëndësinë e detajeve

Unë vishem me të zeza shumicën e kohës; rrobat e mia janë shpesh të thjeshta dhe të rëndomta. Por unë i dua aksesorët, veçanërisht unazat. Ata duhet të jenë të mëdhenj dhe të argjendtë, mundësisht me gurë blu të ndritshëm ose jeshile-blu; kjo është mënyra ime e veshjes me ngjyra. Më pëlqejnë detajet e vogla që e bëjnë secilën prej tyre të ndryshme – veshja ka të bëjë gjithçka për detajet. Unë i shikoj ato dhe mendoj për energjinë dhe krijimtarinë e argjendarit – shumëçka ndërfutet në një pëlhurë kaq të vogël. Në një farë mënyre, është pak a shumë si puna ime: detyra e një prozatori është të përdor detaje për të treguar një histori më të madhe./EKONOMIST