Analiza e 'The Economist': Pasojat ekonomike të luftës në Ukrainë
Gjatë dekadës së fundit, rritja e rrezikut gjeopolitik ka qenë një tipar konstant i politikës botërore, megjithatë ekonomia botërore dhe tregjet financiare e kanë shmangur atë.
Nga kontesti midis Kinës dhe Amerikës te ngritja e udhëheqësve populistë në Amerikën Latine dhe tensionet në Lindjen e Mesme, kompanitë dhe investitorët kanë vazhduar pa marrë parasysh, duke gjykuar se pasojat ekonomike do të përmbahen.
Pushtimi rus i Ukrainës ka të ngjarë ta thyejë këtë model, sepse do të rezultojë në izolimin e ekonomisë së 11-të më të madhe në botë dhe një prej prodhuesve të saj më të mëdhenj të mallrave.
Implikimet e menjëhershme globale do të jenë inflacioni më i lartë, rritja më e ulët dhe disa përçarje në tregjet financiare, ndërsa sanksionet më të thella do të vendosen. Pasojat afatgjata do të jenë dobësimi i mëtejshëm i sistemit të zinxhirëve të furnizimit të globalizuar dhe tregjeve financiare të integruara që ka dominuar ekonominë botërore që nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991.
Goditja ndaj mallrave dhe në sistemin financiar global
Përveçse është furnizuesi dominues i gazit në Evropë, Rusia është një nga prodhuesit më të mëdhenj të naftës në botë dhe një furnizues kryesor i metaleve industriale si nikeli, alumini dhe paladiumi. Rusia dhe Ukraina janë eksportuesit kryesorë të grurit, ndërsa Rusia dhe Bjellorusia janë të mëdhenj në potash, një kontribut në plehra.
Çmimet e këtyre mallrave janë rritur këtë vit dhe tani ka të ngjarë të rriten më tej. Mes raporteve për shpërthime në të gjithë Ukrainën, çmimi i naftës Brent tejkaloi 100 dollarë për fuçi mëngjesin e 24 shkurtit dhe çmimet evropiane të gazit u rritën me 30%.
Furnizimi i mallrave mund të dëmtohet në një nga dy mënyrat. Dorëzimi i tyre mund të ndërpritet nëse infrastruktura fizike si tubacionet ose portet e Detit të Zi shkatërrohen. Përndryshe, sanksionet më të thella mbi kompleksin e mallrave të Rusisë mund t’i pengojnë klientët perëndimorë që të blejnë prej tij.
Deri më tani, të dyja palët kanë qenë të kujdesshme në lidhje me armatimin e tregtisë së energjisë dhe mallrave, e cila vazhdoi gjatë gjithë Luftës së Ftohtë. Sanksionet pas pushtimit të Krimesë nuk i penguan megakompanitë British Petrol, ExxonMobil apo Shell që të investonin në Rusi, ndërsa ndëshkimet amerikane ndaj Rusal, një firmë ruse e metaleve, në vitin 2018 ishin jetëshkurtër. Vendimi i Gjermanisë për ta goditur gazsjellësin Nord Stream 2 më 22 shkurt ishte kryesisht simbolik pasi ai ende nuk transporton gaz nga Rusia në Perëndim.
Megjithatë, perspektiva tani është për më shumë kufizime perëndimore në industrinë e burimeve natyrore të Rusisë që kufizojnë furnizimin global. Rusia mund të hakmerret duke krijuar qëllimisht pengesa që rrisin çmimet. Amerika mund të mbështetet te Arabia Saudite për ta rritur prodhimin e naftës dhe për ti nxitur firmat e saj vendase të argjilës për ta shtuar prodhimin.
Goditja e dytë ndërlidhet me teknologjinë dhe sistemin financiar global. Përderisa tregtia me burimet natyrore është një zonë e varësisë reciproke midis Perëndimit dhe Rusisë, në financë dhe teknologji balanca e fuqisë ekonomike është më e njëanshme.
Kështu, Amerika ka të ngjarë të vendosë sanksione shumë më të ashpra të stilit Huawei ndaj firmave ruse të teknologjisë, duke e kufizuar qasjen e tyre në gjysmëpërçuesit dhe softuerët më të avancuar, dhe gjithashtu në listën e zezë dy bankat më të mëdha të Rusisë, Sberbank dhe VTB, ose do të kërkojë ta përjashtojë Rusinë nga mesazhet e shpejta, sistemi që përdoret për transfertat bankare ndërkufitare.
Masat teknologjike do të veprojnë si një zvarritje në rritjen e Rusisë me kalimin e kohës dhe do të zemërojnë konsumatorët e saj.
Kufizimet bankare do ta kenë efektin e tyre të menjëherëshëm, duke shkaktuar një krizë financimi dhe duke i penguar flukset financiare brenda dhe jashtë vendit. Rusia ka kërkuar ta izolojë ekonominë e saj pikërisht nga kjo: pjesa e faturave të saj të shprehura në dollarë ka rënë që nga pushtimi i Krimesë në vitin 2014 dhe ka krijuar rezerva valutore. Megjithatë, edhe kjo do t jetë e dhembshme. Rusia do t’i drejtohet Kinës për nevojat e saj financiare. Tashmë tregtia midis dy vendeve është izoluar nga sanksionet perëndimore, me vetëm 33% të pagesave nga Kina në Rusi që tani bëhen në dollarë, nga 97% në vitin 2014.
Bankat perëndimore duket se kanë ekspozim mjaft të ulët ndaj Rusisë. Megjithatë, që nga fillimi i epokës moderne të globalizimit në vitet 1990, asnjë ekonomi e madhe nuk është shkëputur nga sistemi financiar global dhe rreziku i përhapjes më të gjerë në tregje, megjithëse në dukje i ulët, nuk mund të përjashtohet.
Çfarë do të thotë e gjithë kjo për ekonominë globale?
Rusia përballet me një tronditje ekonomike serioze, por jo fatale, pasi sistemi i saj financiar është i izoluar. Për ekonominë globale, perspektiva është për një inflacion më të lartë pasi çmimet e burimeve natyrore rriten, duke intensifikuar dilemën me të cilën përballen bankat qendrore dhe një heshtje e mundshme e investimeve të korporatave pasi tregjet e shqetësuara zbehin besimin e tyre.
Ndikimi afatgjatë do të jetë përshpejtimi i ndarjes së botës në blloqe ekonomike. Rusia do të detyrohet të anojë drejt lindjes, duke u mbështetur më shumë në lidhjet tregtare dhe financiare me Kinën. Në Perëndim, më shumë politikanë dhe kompani do të pyesin nëse një parim kyç i globalizimit – që duhet të tregtosh me të gjithë, jo vetëm me aleatët tuaj gjeopolitikë – është ende i vlefshëm, jo vetëm për Rusinë por autokracitë e tjera. Kina do ti përcjellë sanksionet perëndimore ndaj Rusisë dhe do të arrijë në përfundimin se ajo duhet ta intensifikojë fushatën e saj të vetëmjaftueshmërisë. Pushtimi i Ukrainës mund të mos shkaktojë një krizë ekonomike globale sot, por do ta ndryshojë mënyrën se si ekonomia botërore funksionon në dekadat e ardhshme. /The Economist
