Haroche dhe Wineland Fitues të Nobelit në Fizikë

Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencës njoftoi se ka vendosur që t’ua ndajë çmimin dy shkencëtarëve Serge Haroche dhe David J. Wineland “për metodat eksperimentale në terren të thyer, që mundësojnë matjen dhe manipulimin e sistemeve kuantike individuale”.

Haroche dhe Wineland kanë shpikur në mënyrë të pavarur dhe kanë zhvilluar metoda për matjen dhe manipulimin e grimcave individuale, duke ruajtur natyrën e tyre kuantike-mekanike, në mënyra që janë menduar më parë i paarritshëm, thuhet në arsyetimin për ndarjen e çmimit. 

“Laureatët e Nobelit kanë hapur derën për një epokë të re të eksperimentimit me fizikën kuantike, duke demonstruar respektimin e drejtpërdrejtë të grimcave individuale kuantike pa shkatërruar ato. Për grimcat e vetme të dritës, ligjet e fizikës klasike pushojnë të vlejnë dhe vjen në shprehje fizika kuantike. Por grimcat e vetme nuk janë të izoluara me lehtësi nga mjedisin e tyre rrethues dhe ata humbasin kuantumin e tyre misterioz sa më shpejt që ata ndërveprojnë me botën e jashtme. Kështu shumë fenomene të parashikuara nga fizika kuantike nuk mund të vëzhgohen drejtpërsëdrejti dhe hulumtuesit vetëm mund të kryejnë eksperimentet që mund të manifestojnë në parim këto fenomene të çuditshme”, thuhet mes tjerash në komunikatën e shtypit të Akademisë Mbretërore Suedeze të Shkencës.

Nëpërmjet tyre metodave laboratorike, Haroche dhe Wineland së bashku me grupet e tyre kërkimore kanë arritur të matin dhe të kontrollojnë gjendjen shumë të brishtë kuantike, të cilat ishin menduar më parë të paarritshme për vëzhgim të drejtpërdrejtë. Metodat e reja lejojnë që grimcat të shqyrtohen, kontrollohen dhe të numërohen.

Metodat e tyre kanë shumë gjëra të përbashkëta. David Wineland kaëi atomet e ngarkuara me elektricitet, apo jonet, duke i kontrolluar dhe matur me dritë apo fotone.

Serge Haroche pati qasje të kundërt: ai i kontrollon dhe mat fotonet e bllokuara, ose grimcat të dritës, duke i dërguar atomet nëpërmjet një kurthi.

Të dy laureatët punojnë në fushën e optikës kuantike, duke studiuar bashkëveprimin themelor midis dritës dhe materies, një fushë e cila ka parë progres të konsiderueshëm që nga mesi i viteve 1980-të. Metodat e tyre të terrenit të thyer kanë mundësuar këtë fushë të kërkimeve të marrë hapat e parë drejt ndërtimit të një lloji të ri të kompjuterit super të shpejtë në bazë të fizikës kuantike.

“Ndoshta kompjuter kuantik do të ndryshojë jetën tonë të përditshme në këtë shekull në të njëjtën mënyrë radikale siç kompjuteri klasik bëri në shekullin e fundit. Hulumtimi ka çuar edhe në ndërtimin e orëve jashtëzakonisht të sakta që mund të bëhen baza e ardhshme për një standard të ri të kohës, me më shumë se njëqind-fish saktësi më të madhe se orët e sotme me cezium”, thekson Akademia Suedeze.

Çmimi për Fizikë, është i dyti nga gjashtë çmimet Nobel që ndahen çdo vit për arritje në fusha të ndryshme. Të hënën, Nobelin për Mjekësi e fituan studiuesi britanik, John Gurdon, dhe ai japonez, Shinya Yamanaka, “për zbulimin se qelizat e pjekura mund riprogramohen për t’u bërë pluripotente”.

Të mërkurën, do të ndahet Çmimi Nobel për Kimi, për Letërsinë të enjten dhe për Paqe të premten.

Çmimi për ekonomi, i cili nuk është në mesin e çmimeve origjinale, por është themeluar nga Banka Qendrore e Suedisë në vitin 1968, do të jepet më 15 tetor.

Ditë më parë, grupi përgjegjës për ndarjen e çmimeve Nobel ka thënë se është detyruar të zvogëlojë shumën e parave për laureatët, në mënyrë që të mund të sigurojë paratë edhe për çmimet e viteve të ardhshme.

Kështu, për të gjashtë çmimet shuma nga 10 milionë korona suedeze (rreth 1.5 milion dollarë) do të ulet në 8 milionë korona (rreth 1.2 milion euro).