E Drejta e Mohuar e Grave
Hulumtimi i transmetuar në emisionin “Drejtësia në Kosovë” edhe një herë dëshmoi se gratë dhe vajzat e Kosovës edhe më tutje janë të diskriminuara.
Megjithëse edhe ligjet aktuale garantojnë të drejta të barabarta në pronë dhe në trashëgimi, shumë dispozita të këtyre ligjeve të vjetra, si ai për Noterinë, Procedurën Jokontestimore dhe Ligji për Trashëgiminë në praktikë deri më tani nuk kanë garantuar që gratë t`i gëzojnë të drejtat e tyre të plota.
Të dhënat zyrtare tregojnë që gratë në Kosovë janë pronare vetëm të 15 për qind të pronave.
Të gjeturat nga terreni tregojnë se gjendja për sa i përket regjistrimit të pronave në emër të grave nuk kanë ndryshuar shumë.
Statistikat e fundit të publikuara nga Agjencioni Kadastral tregojnë se 76.2% e pronave janë në emër të burrave dhe vetëm 15.3% janë të regjistruara në emër të grave dhe vajzave.
Në 30 debatet televizive “Jeta në Komunë”, rreth 100 kandidatë për kryetarë të komunave të zgjedhjeve të 22 tetorit u pyetën nëse e kanë pronën të regjistruar në emër të tyre.
Nga përgjigjet që ata i kanë dhënë del se 42 prej kandidatëve janë përgjigjur se ende pasuria është e bashkësisë familjare, 16 prej kandidatëve janë përgjigjur se e kanë të regjistruar pasurinë si të përbashkët ose kanë pasuri edhe në emër të bashkëshortes.
Dy prej tyre kanë deklaruar se nuk kanë pasuri të tyren dhe rrjedhimisht nuk mund ta regjistrojnë si të përbashkët dhe dy të tjerë kanë deklaruar se pasuria është në emër të fëmijëve të tyre.
Hulumtimi i “Drejtësia në Kosovë” tregoi se gjendja nuk është e mirë as kur në pyetje janë zbatuesit e ligjit.
Nga të dhënat e prezantuara del se gjyqtarët dhe prokurorët nuk e kanë konsideruar të rëndësishme që të tregojnë se a i kanë pronat dhe pasurinë e tyre të regjistruara ashtu siç e rregullojnë ligjet në fuqi.
Pra, shumica e gjyqtarëve dhe prokurorëve siç tregoi hulumtimi i “Drejtësia në Kosovë” nuk kanë treguar fare për statusin e pronave të tyre.
Kurse, nga pjesa më e madhe e atyre pak gjyqtarëve dhe prokurorëve që janë përgjigjur del se pronat i kanë në emrin e tyre dhe jo edhe të grave të tyre ashtu siç e kërkon ligji.
Gjyqtarët dhe prokurorët (nuk) tregojnë për pronat e tyre
Enver Peci, kryetar: Prona/ pasuria në emrin e tij.
Gyltene Sylejmani gjyqtare: Prona/pasuria në emrin e saj
Emine Kaçiku, gjyqtare: Pasurinë/prona e regjistruar ne emër të saj dhe burrit ½
Emine Mustafa gjyqtare: Prona/pasuria e regjistruar në emër të saj dhe burrit ½
Erdogan Haxhibeqiri gjyqtar: Trashëgiminë e pazgjidhur
Beshir Islami gjyqtar: Trashëgimia e pazgjidhur
Muhamet Rexha, gjyqtar: Trashëgimia e pazgjidhur
Shukri Sylejmani gjyqtar: Prona në proces të legalizimit
Katër gjyqtarët tjerë për shkak të angazhimeve të tyre nuk kanë kthyer përgjigje.
Gjykata e Apelit ka 35 gjyqtarë. Asnjëri prej tyre nuk ka treguar se a e ka të regjistruar pronën/pasurinë siç parashihet me ligjet në fuqi.
Nga 85 gjyqtarët e Gjykatës Themelore të Prishtinës dhe degëve të saj, vetëm 19 prej tyre kanë treguar si i kanë të regjistruara pronat dhe pasurinë e tyre.
Xhevat Begolli gjyqtar: Shtëpia në emrin e tij
Faton Bajrami gjyqtar: Prona/pasuria e regjistruar në emrin e tij
Daut Behrami gjyqtar: Prona/pasuria e regjistruara në emrin e tij
Mustafë Selimi gjytar: Prona/pasuria e regjistruar në emrin e tij.
Selman Sahiti gjyqtar: Prona/pasuria e regjistruar në emrin e tij
Shefshet Baleci gyqytar: Prona/pasuria e regjistruar në emrin e tij
Rrustem Begolli gjyqtar: Prona/pasuri e regjistruar në emrin e tij
Valbona Halimaj gjyqtare: Prona/pasuria në emër të burrit
Salihe Ahmetaj gjyqtar: Prona/pasuria e regjistruar në emrin e burrit
Avni Syla gjyqtar: Trashëgimia e pazgjidhur
Binak Duqi gjyqtar: Trashëgimia e pazgjidhur
Vesel Gorani gjyqtar: Trashëgimia e pazgjidhur
Bujar Muzaqi gjyqtar: Trashëgimia e pazgjidhur
Latif Xhemajli gjyqtar: Trashëgimia e pazgjidhur
Gazmend Bahtiri gjyqtar: Prona/pasuria e regjistruar në emër të dy bashkëshortëve
Drita Rexhaj gjyqtare: S`ka krijuar pasuri gjatë jetës bashkëshortore
Adnan Isufi gjyqtar: Në proces të legalizimit
Rexhep Gashi gjyqtar: Pasuria/Prona Në proces të legalizimit
Minir Hoti gjyqtar: Trashëgimia e pazgjidhur, shtëpia në emrin e tij, disa prona ende në proces të regjistrimit.
Asnjë nga gjyqtarët e Prizrenit nuk ka kthyer përgjigje.
Njëjtë kanë vepruar edhe kolegët e tyre nga Gjakova, Peja dhe Mitrovica.
Ndërsa nga Ferizaj, nga 33 gjyqtarët, vetëm tre prej tyre janë përgjigjur pozitivisht.
Burhan Berisha Gjyqtar: Prona e regjistruar në emrin e tij
Zajrete Muhaxheri gjyqtare: Prona/pasuria në emrin e burrit
Nazife Beqiri gjyqtare: Pasuria e përbashkët e regjistruar një pjesë në emrin e saj, tjetra të burrit
Nga Gjilani i vetmi që ka treguar për pasurinë e tij është gjyqtari Berat Spahiu, të gjitha pronat e krijuara pas martesës i ka të regjistruara në emrin e tij dhe të bashkëshortes. Për këtë ka ofruar edhe dëshmi.
Të dhënat e njëjta i kemi kërkuar dhe nga prokurorët e shtetit.
Mirëpo, ‘shembullin’ e kryeprokurorit Aleksandër Lumezi, i cili ka treguar se pronën e ka të regjistruar në emrin e tij, nuk e kanë ndjekur pothuajse të gjithë prokurorët.
Përveç prokurorit Sylë Hoxha dhe prokurores Shpresa Bakija dhe prokurorëve nga Peja, të tjerët nuk kanë treguar se në emër të kujt i kanë të regjistruara pronat.
Aleksandër Lumezi Kryeprokuror i Shtetit: Prona e regjistruar në ermin e tij
Sylë Hoxha prokuror: Prona e regjistruar në emrin e tij
Shpresa Bakija, prokurore: Pasuria e regjistruar në emrin e burrit
Zvarritja e Ligjeve
Siç tregoi hulumtimi i emisionit “Drejtësia në Kosovë”, numri më i madh i gjyqtarëve dhe prokurorëve, pra i njerëzve që çdo ditë merren me zbatimin e ligjeve, nuk kanë treguar se a i kanë të regjistruara pronat e tyre ashtu siç kërkohet me ligj.
Tri ligje bazike që prekin në mënyre direkte të drejta pronësore ai për Trashëgiminë, Procedurën Jokontestimore dhe ai për Noterinë, ka pothuajse një vit që janë zvarritur.
Ligji për Trashëgiminë, ai për Procedurën Jokontestimore dhe ai për Noterinë, dështuan të miratohen pas rënies së Qeverisë dhe shpërndarje së Kuvendit.
Si rezultat i shpërndarjes së Kuvendit, këto tri ligje është dashtë të riprocedohen nga fillimi.
Labinot Leposhtica nga Zyra Ligjore e BIRN dhe Internews Kosova, tregon se kjo zvarritje e miratimit të pakos ligjore u ka kushtuar shumë atyre grave dhe vajzave që kanë kërkuar të drejtat e tyre.
“Rrëzimi i Qeverisë dhe shpërbërja e Kuvendit e kanë ndërprerë në gjysmë dhe e kanë zvarritur shqyrtimin dhe miratimin e tri projektligjeve, atij për Noterinë, Procedurën Jokontestimore dhe për Trashëgiminë. Shumë gra dhe vajza të cilat kanë qenë në procedura për t`i fituar të drejtat e tyre pronësore kanë humbur shumë nga koha e tyre, pasi sikur këto tri ligje të ishin miratuar para po thuajse 9 muajsh”, ka deklaruar Labinot Leposhtica.
Ai ka treguar se rekomandimet e tyre që i kanë dhënë për pakon ligjore kanë gjetur mbështetjen e deputetëve, pasi sipas tij shumica e rekomandime kanë buruar nga praktika që kanë hasur në gjykata.
Donjeta Elshani nga organizata “Polis”, thotë se shumë rekomandime të tyre që i kanë dhënë në legjislaturën e kaluar i kanë ripërsëritur dhe tani pas riprocedimit të pakos së ligjeve.
Ajo thotë se presin që të njëjtat të shqyrtohen nga ana e deputetëve dhe të jenë pjesë integruese e këtyre ligjeve.
“I kemi ripërsëritur rekomandimet tona, pasi te tri ligjet janë riproceduar nga fillimi. Një nga rekomandimet tona është që trashëgimtarëve t`u hiqet e drejta e heqjes dorë nga trashëgimia, pra që me automatizëm t`u bartet pjesa që u takon. Por kemi rekomanduar që t`u lihet e drejta që ata që nuk e duan më vonë pjesën e tyre t`u njihet e drejta e dhurimit. Sepse ne kemi parë që shumica e atyre që heqin dorë nga e drejta në trashëgimi janë gratë dhe vajzat e të cilat në shumë raste heqja dorë nga e drejta e tyre ua rëndon edhe më shumë jetën e tyre socio-ekonomike”, ka thënë Elshani.
Deputeti Korab Sejdiu thotë se në Komisionin për Legjislacion kanë kaluar në shqyrtimin e parë këto projektligje.
Ai tregon se nga mosfunksionimin i legjislaturës së kaluar tani në komision kanë shumë projektligje.
Kjo sipas tij po ua pamundëson deputetëve që të shqyrtojnë në detaje secilin projektligj e sidomos rekomandimet që i kanë dhënë shoqëria civile.
“Aktualisht jemi të ballafaquar me një numër shumë të madh të projektligjeve, një pjesë e madhe e këtyre projektligjeve prekin sfera që janë jashtëzakonisht të rëndësishme. Dhe neve si deputet edhe brenda komisioneve po na e pamundëson që t`i adresojmë në përmbajte të gjitha këto ligje. Dhe unë personalisht kam kërkuar komente si për Ligjin e Noterisë, por edhe për ligjet tjera. Njëkohësisht kam kërkuar komentet edhe nga qytetarët dhe nga shoqëria civile”, ka thënë deputeti Sejdiu.
Siç tregoi hulumtimi i “Drejtësia në Kosovë”, aktualisht tri ligjet bazike që rregullojnë të drejtat e grave në pronë janë në procedurë brenda Kuvendit të Kosovës. Dhe pritet që ditëve në vijim të shqyrtohen nga ana e deputetëve.